Misdaad en straf is een roman met vele personages, belangrijke en minder belangrijke, in de goede traditie van 19e-eeuwse roman. Onderstaand relatiediagram, dat niet 100% compleet is, helpt bij het houden van overzicht.
Misdaad en straf
Een heel bijzondere klas
Soms gaan er zoveel boeken achter elkaar door je handen dat je onverschillig dreigt te worden. Zo werd ik gewezen op een wat beduimeld boekwerk, “van Vondel” zei men mij. Na enige aarzeling bekeek ik het vluchtig. Bijna had ik het terzijde gelegd, maar gelukkig heb ik dat niet gedaan, want er blijkt een bijzondere handtekening in het boek te staan…
Het gaat om de eendelige uitgave Volledige dichtwerken en oorspronkelijk proza uit 1937, “verzorgd en ingeleid” door Albert Verwey, een der beroemde Tachtigers, die in datzelfde jaar overleed. Onder dichtwerken schaarde Verwey ook de toneelstukken van Vondel.
Een vorstelijk cadeautje
Soms vind je een boek dat om allerlei redenen heel interessant is: een onbekende dichtbundel, vooral bestaand uit vertalingen in het Frans vanuit het Nederlands (in plaats van andersom), maar ook uit het Engels en Duits, extra aangevuld met een paar gedichten van eigen hand van de vertaler, eveneens in het Frans. De dichter/vertaler was van Luxemburgse komaf maar belandde (en overleed) uiteindelijk in Maastricht. Een straat dichtbij mijn ouderlijke huis is naar hem genoemd. Daarbij lijkt het boekje ook nog eens redelijk zeldzaam én is het gebonden in een heel fraaie band van rood marokijn, met goudkleurig gestempelde versiering, én heeft het een interessante eigenaar gehad. Kortom: hier ligt een bijzonder boek voor mij.
Zeldzaam of niet?
Op de gebruikelijke online verkoopkanalen (Boekwinkeltjes, Antiqbook, Marktplaats) en aggregaties van kanalen (AddAll, Bookfinder) is geen enkel exemplaar te vinden. DBNL kent het wel, hun scan/OCR is gebaseerd op het exemplaar dat zich bevindt in de Koninklijke Bibliotheek (KB) te Den Haag. De KB (OPC) en DBNL vermelden niet of het om een gebonden exemplaar gaat, maar de afbeelding op DBNL lijkt te wijzen op een dunne papieren omslagje, dus niet die luxe band van mijn exemplaar (zie ook verderop). OPC meldt geen andere bibliotheken, WorldCat noemt naast de KB nog de stadsbibliotheek Maastricht (vanzelfsprekend dat het daar ligt), de UB Tilburg, UB Erasmus Universiteit Rotterdam, UB Leiden, UB VU, UB UvA, UB Groningen, en het IISG te Amsterdam. Dus in totaal 8 exemplaren in wetenschappelijke bibliotheken.
Lees verderGekort, gekapt, gekandelaard
‘
Het dichtwerk van Guido Gezelle (1830-1899) is dermate omvangrijk dat het geheel niet makkelijk is te overzien. Als gevolg daarvan verwijl je als lezer al makkelijk bij de bekende hoogtepunten, zoals ”t Schrijverke, ”t er viel ne keer, Wintermuggen en natuurlijk Ego flos. Maar er is zoveel meer. Als vader van de Vlaamse taal was Gezelle kind van zijn tijd en zijn poëtica bij uitstek romantisch. Als (taal)gevoelige priester beleefde hij de natuur op vaak mystieke, beschouwende wijze. Geen wonder dat het mogelijk bleek een dikke bundel samen te stellen met alleen maar boomgedichten.
Wij zijn verhuisd!
Wie ons al een tijdje volgt, weet dat wij in januari 2021 ons huis hadden verkocht, waarin die grote ondergrondse bibliotheek zich bevond. De verhuizing had o.a. te maken met vage emigratieplannen richting Italië, dus zaten we tijdelijk gehuurd nabij de Maastrichtse binnenstad, in de wijk St. Pieter. Dat beviel ons qua locatie heel goed, en het oude huis (1905) had zeker charme, maar ook een aantal praktische nadelen: kleine ruimtes, ingesloten zijn tussen andere huizen en een flat die op je postzegelgrote tuin uitkijkt. In een huurhuis ontbreken bovendien de mogelijkheden en de motivatie om een aantal zaken eens goed aan te pakken.
De Italië-optie raakte steeds verder uit zicht vanwege de complicaties qua werk en persoonlijke omstandigheden. Misschien moesten we Italië toch maar vooral als vakantieland aanhouden.
Sneller dan wij dachten kwam er iets anders op ons pad, waar we geen nee tegen konden zeggen: onder de vleugels van Maastricht, net over de grens met België, hebben wij ons little house on the prairie gevonden. Ruimte, vrijheid, privacy en veel groen voor een betaalbare prijs (in Nederland niet te vinden dan wel onbetaalbaar).
Horatius in Maastricht
Wie bijzonder mooie boeken wil zien, die je anders nooit in zo groten getale bij elkaar ziet en waarvan er een heel aantal voor de gewone portemonnee onbereikbaar zijn, moet de jaarlijkse Maastricht Antiquarian Book & Print Fair (MABP) bezoeken. Ondergetekende was er weer bij en vond toch nog een leuk boekje voor zichzelf.
De MABP vindt plaats in de St. Janskerk te Maastricht en is qua datum altijd gekoppeld aan grote broer, de TEFAF in Maastricht. Normaliter is deze in het voorjaar en de laatste keer, begin maart 2020, nam het aantal corona-besmettingen zo snel toe, dat de TEFAF voortijdig moest opbreken. De MABP duurde van 6 tot en met 8 maart en dat was voor mij zo’n beetje het laatste social event van dat jaar. Zie ons eerdere verslag daarvan.
Lees verderDe dichter en zijn mythe
De poëzie van Adriaan Roland Holst, de poëzie van William Butler Yeats, en de Keltische mythologie ontdekte ik als jonge twintiger ongeveer tegelijkertijd, en ze lagen mooi in elkaars verlengde.
Ter gelegenheid van de geboortedag van de Nederlandse ‘Prins der dichters’ heb ik een uitgebreid opstel van mijzelf uit 1994 uit de mottenballen gehaald. Het artikel gaat over de mythische kant van de poëzie van Roland Holst, gedemonstreerd aan enkele gedichten uit Voorbij de wegen (1920). Ik heb het enigszins ingekort en me een enkele stilistische verbetering veroorloofd – verder vraag ik verschoning voor de onvolkomenheden die het nog bevat, maar een auteur hoeft zich niet voor elk van zijn ‘jeugdzonden’ te schamen.
Iets, dat met verstand en weten spot
Een van de mooiste gedichten van J.A. dèr Mouw die ik ken is ‘Aquarium’, te vinden op p. 314 van het Volledig dichtwerk. Het kijken naar een aquarium doet de “ik” van het gedicht inzien hoe dit een weerspiegeling is van zijn dichterschap en hoe het kleinste is verbonden met het allergrootste.
De eerste regel werpt onze blik meteen op het aquarium, een bak met groenig water, schemerig bovendien. Het is een oceaan in het klein, een mini-wereld op zichzelf, maar ook daadwerkelijk deel van die oceaan. Het zeer kleine (aquarium) is zowel metaforisch (“oceaan”) als metonymisch (“stukje van”) verbonden met het oneindig grote. Deze tegenstelling tussen het heel kleine en het heel grote, de verhouding van microkosmos tot de macrokosmos, is een belangrijk element in de gedichten en levensbeschouwing van Johan Andreas dèr Mouw.
Lees verderAthenaeum Paperbacks
De Athenaeum paperbacks vormen, zoals de naam al aangeeft, een paperbackreeks van de gelijknamige uitgeverij. Kenmerkend voor de inhoud van de deeltjes is dat het veelal boeken over literatuur zijn, secundaire literatuur zogezegd, en dat literatuurtheorie (conform de mode van die tijd) niet wordt geschuwd.
Uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep kan, waar het gaat om boekenreeksen, wel gelden als de moeder aller Nederlandse uitgeverijen. Dat dateert nog uit de tijd dat Johan Polak er de scepter zwaaide. We danken er vele schitterende, exclusieve reeksen aan met klassieke teksten uit de Europese literatuur, zoals de Baskerville Serie, de Grote Bellettrie Serie, de Gouden Reeks en de Perpetua Reeks.
Sleutels tot literatuur
Er wordt soms wel wat meesmuilend gedaan over neerlandici, met name leraren Nederlands, die het leesplezier van jonge mensen zouden bederven. Ik vind die kritiek meestal nogal gratuit, omdat de spreker vaak al bij voorbaat een hekel had aan lezen, of aan inspanning überhaupt. Bij wiskunde of biologie hoor je zelden mensen beweren dat een bepaald onderdeel het plezier in die vakken tegen maakt. Ondergetekende is het levende bewijs dat onderwijs ertoe doet en dat goed literatuuronderwijs werelden heeft geopend die anders gesloten of moeilijker te veroveren waren geweest.
Een goede leraar Nederlands (of in een van de andere talen) maakt een wereld van verschil – ik had het geluk van drie goede neerlandici op onze school van klas 4 t/m 6. Goede leraren vormen sleutels tot de literatuur, naast de literaire werken zelf natuurlijk.
Een type boek waar talendocenten, in mijn tijd althans (1988-1990), “om didactische redenen” wat sceptisch en soms ronduit argwanend over waren: uittrekselboeken en boekjes met analyses van literaire werken. Dat zal vooral de vrees zijn geweest dat leerlingen ze in plaats van en niet naast de literaire werken zouden lezen. Mocht ik leraar zijn geworden, dan zou ik leerlingen juist uitnodigen om ook deze secundaire literatuur te lezen en daar hun eigen bevindingen tegenover te zetten. De leerlingen die geheel zelfstandig een authentieke mening over een literair werk vormen, zijn ook in de hoogste klassen van havo en vwo niet zo heel dik gezaaid en zo’n boekje over een boek kan de reflectie een vliegende start geven.
Lees verder