Geplaatst op door Danny Habets

Ik kom in dat gesprek niet voor

Ik moet bekennen dat ik het werk van Ed Leeflang niet echt kende, hooguit hier en daar een gedicht gelezen, geen specifieke indruk aan overgehouden. Al bladerend in de bundel Late zwemmer (1992) stuitte ik op het titelgedicht en dat intrigeerde mij wel.

Het lijkt een simpel verhaaltje: de ik drijft in de zee en laat zich bewegen door de deining van de golfslag, “flauw watertrappend en niet moe”, wat ook een associatie met (ouderwetse) zwemexamens oproept. De deining is “hoog en sloom, / waarop wat vogels stijgen en verdwijnen”. Het “wat” maakt de zin nog nonchalanter: het aantal vogels doet er niet toe, ze drijven maar wat. Verderop in het gedicht is er sprake van schouderophalen en onverschilligheid, wat qua betekenisveld aansluit op deze ontspannen nonchalance (maar daarover zo meteen meer).

De regelmaat van het  “stijgen en verdwijnen” komt overeen met het rijzen en dalen van de golven in de zee, en wordt in de assonantie en het metrum van deze regel als het ware geïconiseerd.

Lees verder
Geplaatst op door Danny Habets

“Eene voorstelling naar het leven”

Zoals regelmatige lezers van dit blog weten, laat ik mij niet snel afschrikken door wat onbekend of inmiddels vergeten lijkt. Eind 19e eeuw hebben de Tachtigers grondig afgerekend met wat in de volksmond wel is aangeduid met “domineespoëzie”, die gekenmerkt zou zijn door braafheid en beuzelarij, met God, vaderland en gezin als leidmotieven. Het proza zou vooral oubollig zijn, met zijn licht humoristisch (bedoeld) realisme. De afgelopen decennia hebben diverse onderzoekers en enthousiastelingen geprobeerd dit beeld bij te stellen, maar een dergelijk frame is vaak nogal hardnekkig.

Het dilemma van de lezer/bibliofiel

En laten we eerlijk zijn: wie leest nog regelmatig een boek van Jacob van Lennep, C. van Nievelt of mevr. Bosboom-Toussaint? Wie smult er nog van de gedichten van J.J.L. ten Kate, Jan Frederik Helmers, A.J. de Bull, of Hendrik Tollens? Wat er vaak van is overgebleven, is omhulsel in de letterlijke zin: fraaie 19e-eeuwse bandjes, meer curiosum dan dat ze onze literaire smaakpapillen prikkelen. De vraag naar deze deeltjes is relatief gering en ondanks de ouderdom zijn de prijzen online vrij bescheiden, behalve voor enkele heel schaarse uitgaven.

Lees verder
Geplaatst op door Danny Habets

Vlees noch vis?

Of: het ongemak van een hybride genre

Op een zonnige zondag begon ik te lezen in dit fraaie boek van Thera Coppens over de schilder Edouard Manet en zijn Nederlandse geliefde, de pianiste Suzanne Leenhoff. Coppens is een bekend historica en haar vertelstijl maakt deze (dubbel)biografie tot een boeiend verhaal, plezierig om te lezen.

Maar tijdens het lezen begon er toch iets te wringen. Spontaan kwam bij mij steeds meer de vraag op: maar hoe weet Coppens dit allemaal? Wat Suzanne dacht, dat ze bij een bepaald winkelraam bleef stilstaan, dat de vader van Manet hoopvol aan de kade wachtte op zijn zoon en nog veel meer feitjes, overwegingen en emoties? Plots realiseerde ik me dat Coppens toch wel erg veel invult, zoals een romancier voor zijn personages. Achterin het boek staan weliswaar wat eindnoten met verwijzing naar documenten en boeken, maar de omvang daarvan dekt bij lange na niet de inhoud van het boek.

Lees verder
Geplaatst op door Danny Habets

Hoe men letteren onderwijst en leert

Nog niet zo lang geleden stuitte ik op een complete uitgave van een 4-delig werk uit de 18e eeuw. Het is niet een eerste druk, maar wel een volledige uitgave van dit boeiende werk over het gehele spectrum van de Schone Letteren. Eerdere drukken verschenen al in o.a. 1736.

Titelbeschrijving

Rollin, M., De la manière d’enseigner et d’étudier les Belles Lettres [4 Tômes complète]. Par rapport à l’esprit & au coeur. Nouvelle Edition. Chez Les Freres E[s]tienne, Paris, 1768. – Gebonden, XXVI+LXXXX+434+576+479+604p. – Deel 3 heeft een extra ondertitel: ‘De L’Histoire’. In deel 1 is er een fout in de paginanummering, die van 124 naar 135 springt, maar de tekst is compleet. De naam van de uitgeverij wordt beurtelings gespeld als ‘Etienne’ en ‘Estienne’, wat qua uitspraak in die tijd al hetzelfde moet zijn geweest.

Lees verder
Geplaatst op door Danny Habets

Aanwinsten mei 2024

In mei kwamen weer mooie boeken op mijn pad, waaronder een heel aantal in het genre “boeken over boeken”. De jeugdverzen van Van Eeden vond ik uiteindelijk niet interessant genoeg (en het exemplaar kent van binnen nogal wat defecten), waardoor ik dat weer weggedaan heb.

Van boven naar beneden

Bonnet, Jacques, Een boekenkast vol geesten. Vertaald uit het Frans door Eveline van Hemert, Mouria, Amsterdam, 2009. 1e druk – Paperback, 143p.

Greene, Graham, Het eind van de relatie. Vertaald uit het Engels door Peter Verstegen, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 2021. 1e druk – Gebonden, 189p. – [Perpetua]. – Nawoord Jamal Ouariachi.

Troelstra, Anne S. (red.), Van Spitsbergen naar Suriname. Nederlandse natuurhistorische reisverhalen. Atlas, Amsterdam / Antwerpen, 2008. 1e druk – Paperback, 478p.

Pettegree, Andrew; Weduwen, Arthur der, De boekhandel van de wereld. Drukkers, boekverkopers en lezers in de Gouden Eeuw. Vertaald uit het Engels door Frits van der Waa, Atlas Contact, Amsterdam / Antwerpen, 2019. 1e druk – Gebonden, 608p.

Coppens, Thera, Suzanne en Edouard Manet. De liefde van een Hollandse pianiste en een Parijse schilder. Meulenhoff, Amsterdam, 2014. 2e druk – Gebonden, 366p.

Korsten, F.W., Lessen in literatuur. Vantilt, Nijmegen, 2009. 3e druk – Paperback, 336p.

[anonymus], Boekhandels in beeld. Nederlandse Boekverkopersbond, Bilthoven, 2007. 1e druk – Gebonden, 147p.

Geplaatst op door Danny Habets

Terug van weg geweest

U hebt ons enige tijd moeten missen. Andere zaken hielden ons van de mooie taak van het bloggen over boeken en bibliofilie. Daarnaast liepen de kosten bij onze oude hosting provider dermate uit de klauwen (in de loop der jaren factor 6 t.o.v. toen wij begonnen), dat wij besloten om te verhuizen. Dat bleek geen sinecure, maar we hebben de oude site weer grotendeels kunnen opbouwen. Mocht u defecten tegenkomen, laat het ons dan even weten via de contactknop.

Het goede nieuws is: de Bibliotheca Habetsiana bestaat nog steeds en bloeit als nooit tevoren. Dat neemt niet weg dat wij ook wel wat hebben opgeruimd. Snoeien doet bloeien nietwaar. Onze geïmproviseerde tafel hebben we inmiddels vervangen door een antiek bureau.

Van daaruit bekijken wij de boeken met genoegen. Binnenkort zullen wij ook weer uitgebreider ingaan op onze aanwinsten en specifiek bijzondere boeken. Bijzonder omwille van hun inhoud, briljante verwoording, fraaie uitgave, ouderdom, of zeldzaamheid.

Geplaatst op door Danny Habets

Improviseren kun je leren

In verband met wat verschuivingen en opruimwerkzaamheden in de bibliotheek, had ik tijdelijk een beetje ruime werktafel nodig. De ruimte is echter niet zodanig groot dat een stevige, plompe tafel er goed past. Wat we toevallig nog hadden staan, is een smal en lang tafelblad. Bij de bouwmarkt krijg je schragen voor nog geen € 10 per stuk, dus een combinatie was gauw gemaakt. Een tijdelijke noodoplossing, met een – eveneens nog ergens in huis gevonden licht stoeltje.

Het resultaat vinden wij er al met al toch aardig uitzien. De schragen geven de tafel iets lichts met ranke poten. Ik kan mij er nog niet toe zetten om het af te breken, want deze lees- en werkruimte, met voldoende plaats voor diverse boeken en laptop, is toch heel prettig.

Meer algemeen vind ik bovenstaande foto geslaagd: evenwicht, eenheid in (en ondanks) grote verscheidenheid in de boeken, een veelkleurig feest voor het oog. De kamer lijkt zo ruimer dan ze in werkelijkheid is.

Aan de tegenoverliggende wand leef ik overigens nog steeds mijn reeksen-fetisjisme uit. Sommige mensen vinden dat een steriel aanzicht, maar voor mij straalt het een diep harmonische rust uit, die uitnodigt tot lezen en mijmeren.

Geplaatst op door Danny Habets

Meer over W.F. Hermans

In ons blogbericht uit april vertelden we over een vondst van de handtekening van de jonge Willem Frederik Hermans uit 1937, in een verzamelwerk van Vondel, ten geschenke gegeven aan de bezielende docent en regisseur Arnold Saalborn, die toen met zijn klas Vondels Lucifer had opgevoerd, inclusief de jonge Hermans. Daarvan blijkt ook een foto te bestaan!

Via de mail kreeg ik van een oplettende lezer, Rob Delvigne, onderstaande foto gestuurd, Hermans zit op de voorste rij, derde van rechts.

De foto is afkomstig van de familie van Eduard von Baumhauer (1920-1941) en terug te vinden in de nieuwsbrief van de Vrienden van het Barlaeus, aflevering juli 2023.

Eerder, in 1936, had de klas waarin Hermans zat ook al Sophokles’ Antigone opgevoerd. Van die opvoering is een affiche teruggevonden van de aankondiging, waar wordt vermeld dat de broer van Arnold namelijk Louis Saalborn voor de regie tekende.

Dit affiche was in eigendom van Rob Delvigne. Hij meldde mij hierover het volgende: “Het Antigone-affiche heb ik ooit van Hermans gekregen en enkele jaren geleden laten veilen bij Bubb Kuyper. Voordat ik hem naar Haarlem bracht, heb ik er een foto van gemaakt. Otterspeer heeft in dl. 1 van zijn Hermans-biografie een foto afgedrukt van het affiche, door Hermans zelf gemaakt.”

Met dank nogmaals aan Rob Delvigne voor het sturen van deze interessante foto’s.

Nota bene: bovenstaande afbeeldingen zijn gebruikt omdat voor zover bekend er geen rechten van belanghebbenden op rusten. Mocht dit toch het geval zijn, dan verneem ik dit graag en zullen wij in nader overleg treden. Deze website is een non-profit initiatief om de aandacht voor boeken en literatuur te bevorderen. De maker van deze site noch een derde ontvangt enig bedrag voor de gepubliceerde teksten en materialen.
Geplaatst op door Danny Habets

Want geluk is niet te verduren

Stilleven is allereerst de aanduiding van een genre in de schilderkunst: een aantal objecten bij elkaar gelegd of gezet en dan min of meer realistisch op doek gebracht, vaak om schoonheid en vergankelijkheid te tonen (memento mori). Meestal komt er geen mens of ander levend wezen op voor, maar zijn het dingen, vaak voedingswaren, geslachte dieren, vaatwerk, overrijp fruit, een doodshoofd.

Ook in dit gedicht van Kouwenaar is er sprake van een dergelijk stilleven, al zien we hier wel een persoon op de afbeelding, namelijk een geïmpliceerd ik: stilleven met eter – wat een grappige toespeling is op bovengenoemd genre. En net als bij een traditioneel stilleven, is er een opeenstapeling of opsomming van min of meer toevallige objecten: theeglas, ei, de eter – scherven van een leven. De vraag die hier dan ook opdoemt, is of de eter inmiddels niet al dood is, en daarmee “geobjectiveerd” tot inderdaad onderdeel van dit stilleven, en vanzelfsprekend is het dood in metaforische zin, maar de slotregel laat er geen misverstand over bestaan: dit is een (al dan niet voortijdige) toestand van dood: toen men nog leefde – dat is voorbij. Of verbeeldt het gedicht al de vooruitgeziene daadwerkelijke dood van het ik?

Lees verder
Geplaatst op door Danny Habets

Men moet zich hier uitschrijven

Wat als eerste opvalt, is dat het gedicht heel klankrijk is. Zoals wel vaker in de poëzie van de Vijftigers komt (traditioneel) eindrijm niet of schaars voor, maar we zien wel klankherhalingen als alliteratie en assonantie binnen regels en over regels heen. Zo luidt de eerste strofe:

Trager de wespen, schaarser de dazen
groenvliegen grijzer, engelen gene, niets
dat hier hemelt, alles brandt lager

Woordbetekenis, klank en metrum werken hier samen om het vertragende effect van de voorbijgaande zomer te verklanken als het waren. Een combinatie van dactylus en trochée (‒ ᴗ ᴗ  ‒ ᴗ ) vormt het grondpatroon van deze eerste regels (“niets” hoort metrisch gezien bij de volgende regel, en krijgt door de specifieke plaatsing aan het einde van de vorige regel extra nadruk). De drie lange a’s in regel 1 versterken dit vertragingseffect en vinden hun afsluiting in regel 3: lager.

Alles gaat op een lager vuurtje, het zijn de laatste dagen van de zomer, zoals de titel al aangeeft. Lager is dus niet alleen een plaatsbepaling (als contrast met de hoge hemel), maar ook een indicatie van afnemende snelheid en felheid. Het gebruik van hemel als werkwoord (persoonsvorm) roept associaties op met de zegswijze “hij is gaan hemelen” (d.w.z. overleden), maar betekent ook: niets gaat hier zo hoog als de hemel (“engelen gene”), het is allemaal heel aards.

Lees verder