In deze aflevering een doorsnede uit de Bibliotheca Habetsiana: literatuurgeschiedenis. In onderstaand overzicht beperken we ons tot de literatuurgeschiedenissen die over de Nederlandstalige literatuur gaan en overzichtswerken van Europese literatuur door Nederlanders. Schoolboeken voor het middelbare onderwijs blijven buiten beschouwing.

Bibliofilie hoeft geen dure hobby te zijn. De visueel ingestelde lezer wordt op zijn wenken bediend door bijvoorbeeld de paperbacks in een van de reeksen van uitgeverij De Bezige Bij uit de jaren ’60 en ’70: Literair Paspoort, Literaire Pockets en vooral de Literaire Reuzenpockets (LRP). De meeste titels uit deze reeksen zijn voor enkele euro’s te krijgen in antiquariaten, via online kanalen, en zelfs in kringloopwinkels kom ik ze wel vaker tegen. Hieronder een aantal voorbeelden uit de reeks Literair Paspoort:

Bijzonder lees- én verzamelwaardig zijn vooral de boeken waarvan Karel Beunis de typografie en/of het omslagontwerp voor zijn rekening heeft genomen, althans in naam – daarover zometeen meer. Wie mij al langer volgt, weet dat ik erg gecharmeerd ben van deze uitgaven, waarin zowel eigentijdse Nederlandse schrijvers als literatuur in vertaling verscheen. Het ging om moderne literatuur in een modern jasje vormgegeven.

Zoals bekend is Athenaeum – Polak & Van Gennep “hofleverancier” van fraai vormgegeven literaire reeksen. Eerder gaven we op deze website overzichten van de Baskerville Serie en de Gouden Reeks. De meest recent gestarte luxe reeks is de Perpetua. Een al wat langer bestaande reeks, die niet mag ontbreken bij liefhebbers, is de Grote Bellettrie Serie, waarin met name “moderne klassieken” (d.w.z. vanaf ca. 1800) zijn opgenomen.

Het fraaie aan de reeks is de veelkleurige eenvormigheid. Terwijl de Gouden Reeks en de Baskerville Serie opvallen door hun typerende goudkleurige respectievelijk crèmekleurige omslagen, valt de Grote Bellettrie Serie op door de veelkleurigheid. De eenheid is bewaard door de typografie en het typerende rechthoekige vlak op het omslag, zoals bijvoorbeeld hieronder te zien is.

Bij de oudste delen is die rechthoek overigens in verhouding kleiner en zijn de marges groter. Zie o.a. Anatole France en Hans Henny Jahnn hieronder.

Onderaan dit artikel heb ik een uitgebreide verantwoording opgenomen over het tot stand komen van deze bibliografie en een stukje achtergrond en geschiedenis van de reeks.

Het liefst lees je literatuur in de oorspronkelijke taal, zeker als het om een mooie taal gaat als het Portugees. Een enkele keer probeer ik dat ook, maar mijn Portugees is maar heel beperkt, dus het leent zich vooral voor kortere teksten, zoals gedichten. Het helpt wel als je een andere Romaanse taal zoals het Italiaans redelijk kunt lezen. (Spreken en verstaan is overigens een heel andere tak van sport, maar dat terzijde.)

Zou ik een hele roman in het Portugees willen lezen, dan zou ik voortdurend een woordenboek moeten raadplegen, nog afgezien van de finesses die je mist. Gelukkig zijn er enkele goede vertalers van Portugese (en Braziliaanse) literatuur, zoals August Willemsen en Harrie Lemmens. Ik was dus wel nieuwsgierig naar wat ik nu zelf precies heb staan aan vertaalde Portugese literatuur. Hieronder een dwarsdoorsnede uit de Bibliotheca Habetsiana: proza en poëzie vertaald uit het Portugees.

Sommige uitgevers geven niet alleen maar mooie boeken(reeksen) uit, maar ook mooie catalogi en folders over die boeken(reeksen). Een aantal van deze zijn het bewaren waard.

Mijn verzamelwoede is vrij exclusief gericht op boeken. Met enige verbazing kijk ik soms naar andere bibliofielen, die ook allerlei randverschijnselen verzamelen, zoals parafernalia van schrijvers (van teennagels tot en met gedragen kleding), t-shirts met gedichten, postzegels van schrijvers of boeken, objecten in de vorm van een boek, boekenleggers, boekensteunen in de meest bizarre vormen, et cetera.

Ik heb daarop één uitzondering: ephemera, veelal promotiemateriaal, oftewel: catalogi, folders, prospectussen, uitgeverskaartjes. Ja, het is weer papier, en vaak zijn het ook weer kleine boekjes. Daarvoor heb ik dan toch weer een zwak.

Kloeke delen zijn het, een beetje pompeus bijna, een indruk die misschien nog wel versterkt wordt door de goudkleurige omslagen en de kartonnen luxe, geïllustreerde cassette eromheen. Ik heb dan ook even getwijfeld voordat ik deze reeks ging verzamelen, maar uiteindelijk vind ik ze toch erg fraai.

Sommige delen bevatten illustraties van bijvoorbeeld Gustave Doré. De beschermende cassette is bij alle delen fraai geïllustreerd, waardoor je de boeken ook andersom in de kast kunt zetten, zoals hierboven te zien is.

Er is enige overlap met de titels uit de andere paradepaardjes van uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep: de Baskerville Serie, de Grote Bellettrie Serie en de nieuwere Perpetua-reeks.

Ongetwijfeld behoort de Russische Bibliotheek van uitgeverij Van Oorschot tot de meest markante en mooist uitgegeven literaire reeksen, en dat al decennialang. Omdat vernieuwing en veranderende (vertaal)inzichten onvermijdelijk zijn, is er ook veel interessants te vermelden vanuit bibliografisch opzicht.

Laatste update: 6 juni 2020 (Toergenjev, Romans).

Onderstaande lijst is tot stand gekomen op basis van de exemplaren in de Bibliotheca Habetsiana en enig zoekwerk op internet. Op 1 mei 2023 heb ik de laatste nog ontbrekende titel toegevoegd aan de collectie. Verbeteringen en aanvullingen zijn van harte welkom, graag via het adres dat u onder het menu-item Over deze site –> Reageren kunt vinden.

Een minder prestigieuze, maar desondanks toch wel fraaie, literaire reeks is Amstel Klassiek van uitgeverij L.J. Veen. De delen, veelal heruitgaven van oudere – soms niet meer heel bekende – Nederlandse werken en van bestaande vertalingen uit het fonds van Veen, verschenen in de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw.

Uitgeverij Boom heeft een heel fonds aan filosofische titels, waaronder twee series met klassieken. Zowel de Kleine Klassieken als de Grote Klassieken bevatten sleutelteksten uit de filosofie, van de oudheid tot en met de 21e eeuw.

Enkele fraaie uitgaven uit het fonds van Boom Filosofie

In deze aflevering wordt een overzicht gegeven van de titels verschenen in de reeks Grote Klassieken, waarop de uitgeverij terecht trots is:

“In de reeks Grote Klassieken zijn de sleutelwerken bijeengebracht van toonaangevende denkers die de filosofie en geesteswetenschappen blijvend hebben gevormd. Deze onmisbare boeken maken van uw boekenkast een bibliotheek.”

De boeken zijn fraai uitgegeven, in stevig linnen band, met stofomslag en luxe leeslint.

De reeks is begonnen in 2005 en tot op de dag van vandaag (mei 2020) verschijnen er nieuwe delen. Het zijn doorgaans goede vertalingen van belangrijke filosofische teksten, al had hier en daar nog iets beter eindredactie van de tekst kunnen plaatsvinden.

Een van de mooiste literaire reeksen – helaas verschijnen er geen nieuwe delen meer – is wel Ambo Klassiek. In de reeks werden literaire en filosofische klassiekers uitgegeven, veelal vertaald uit het Latijn of Grieks, soms uit het (oud-)Frans of (oud- of middelhoog-)Duits. De meeste titels omvatten de periode die wel als “de Oudheid” wordt aangeduid, enkele titels zijn uit de Middeleeuwen en er is een enkele uitschieter naar de Renaissance of later (Leopardi, Goethe). De meeste delen hebben de kenmerkende rode omslagen, waarvan sommige heel snel verkleuren. Enkele delen hebben een donkergroen stofomslag of een geïllustreerd omslag. De meeste titels zijn gebonden, een enkele titel is paperback.

Hieronder een poging een zo volledig mogelijke bibliografie te geven; het huidige overzicht omvat 108 titels. Er zijn enige doublures met de Baskerville Serie van Athenaeum-Polak & Van Gennep, omdat beide uitgevers een bepaalde titel/vertaling hebben gepubliceerd. Aanvullingen en correcties zijn welkom.

Verantwoording

In deze bibliografie zijn alle (bekende) titels opgenomen van de reeks Ambo-Klassiek, gesorteerd op auteursnaam en vervolgens titel. De bloemlezingen en bibliografieën in deze reeks zijn onderaan in een aparte sectie genoemd. Alleen de eerste druk wordt vermeldt, tenzij latere drukken herzien of uitgebreid zijn.

Omdat er slechts enkele titels niet als gebonden uitgave zijn verschenen, wordt voor die delen de paperback-uitgave beschreven.

De lijst

(Homerus), Kikvorsenmuizenstrijd. vertaald uit het Grieks door Jaap M. Hemelrijk, Ambo, Baarn, 1991. 1e druk – gebonden, 31p.