Hooimaand was een vruchtbare maand. Corona en de daarbij behorende risico’s en maatregelen weerhielden ons, met pijn in het hart, om naar Italië te gaan. We vierden vakantie in eigen kot en ondernamen enkele daguitstapjes naar o.a. Utrecht, Den Haag, Nijmegen en Roermond. Natuurlijk bezocht ik ter plaatse altijd een of meer boekhandels, waarbij het geduld van mijn medereizigers grondig op de proef werd gesteld.

Daarnaast deed ik in juli af en toe een gelukkige greep via de online kanalen om enkele minder goed vindbare titels te vinden uit de niet te versmaden reeksen Ambo-Klassiek en Baskerville. Al met al ligt er een heel stapeltje voor ons.

Twee keer Vondels Gysbrecht

Als eerste stuitte ik bij antiquariaat Coriovallum in Heerlen op twee bibliofiele uitgaven van Vondels Gysbrecht. Deze heb ik reeds beschreven in een speciaal hieraan gewijd artikel, maar voor de volledigheid noem ik ze hier nogmaals.

Vondel, Joost van den, Gysbrecht van Aemstel. D’Ondergang van zijn stad en zijn ballingschap. Treurspel. Urbs antiqua ruit. A.A.M. Stols, Maastricht, 1927. 1e druk – gebonden, 79p. – [Trajectum ad Mosam; 25]. – Tekst naar de eerste uitgave (1638), onder red. van Jan de Vries en A.A.M. Stols. Oplage van 485 exemplaren, waarvan 50 op geschept Hollandsch papier (I – L) en 435 op Engelsch papier (1-435). Dit is no. 217. – In de collectie sinds: vrijdag 3 juli 2020.

Vondel, Joost van den, Gysbreght van Aemstel. Uitgeversmaatschappij Joost van den Vondel, Amsterdam, 1937. 1e druk – gebonden, 170p. – Tekstverzorging door Prof. Dr. N.A. Donkersloot, inleiding van Anton van Duinkerken, illustraties van Anton Pieck, typografie Charles Nypels. Nr. 2625. – In de collectie sinds: vrijdag 3 juli 2020.

Jan Engelman

Feikema, Liesbeth; Koot, Roman, Lucas, Edwin (red.), Op gezang en vlees belust. Over leven, werk en stad van Engelman. Kwadraat, Utrecht, 2000. 1e druk – gebonden, 206p. – In de collectie sinds: vrijdag 3 juli 2020.

In 1996 studeerde ik in Nijmegen af op het dichterschap van Jan Engelman. Ik heb destijds wél bijna alle primaire uitgaven van zijn hand verzameld en enkele secundaire publicaties over Engelman. Bovenstaande bundel artikelen is van na die tijd en gaat in op allerlei aspecten van zijn persoonlijkheid, waaronder zijn schrijverschap en dichterschap, waaronder een mooi stuk van A.L. Sötemann over de rol van ritme en muziek in Engelmans werk.

Essays van Zwagerman

Zwagerman, Joost, Het vijfde seizoen. De Arbeiderspers, Amsterdam / Antwerpen, 2003. 1e druk – paperback, 350p. – In de collectie sinds: dinsdag 7 juli 2020.

Een aardige kringloopvondst, een van de weinige dit jaar. Ik moet bekennen niet speciaal gecharmeerd te zijn van de romans en gedichten van Zwagerman, maar zijn essays over kunst, popmuziek en literatuur vind ik toch wel erg aardig om te lezen. In deze bundel behandelt Zwagerman o.a. plagiaat, Flaubert, Amerikaanse schrijvers. Een van de dingen die centraal staat, is de thematiek van het verdwijnen (in algemene zin en via o.a. zelfmoord). Naargeestig om te lezen dat Zwagerman, die in 2015 zelf een einde aan zijn leven maakte, zich bewust was van de impact die zelfmoord heeft op de omgeving (hij spreekt op p. 312 van “de levenslange gevangenschap” en van “verwoestende gevolgen” voor die achterblijvers). Probeer dan maar eens je morele oordeel op te schorten.

Een geïllustreerde Couperus

Couperus, Louis, Het snoer der ontferming. Geïllustreerde uitgave. Van Oorschot, Amsterdam, 2018. 2e druk – gebonden, 414p. – Geïllustreerde uitgave met toelichting en de door de auteur gebruikte bronnen, bezorgd door H.T.M. van Vliet. Band en omslag door Christoph Noordzij, binnenwerk door Bart van den Toorn. – In de collectie sinds: zaterdag 11 juli 2020.

Prachtige geïllustreerde uitgave van een van de laatste werken van Couperus, met als achtergrond de reis door Azië en zijn inspiratie door Japanse verhalen, verzorgd door de immer consciëntieuze H.T.M. van Vliet, die er een uitgebreide inleiding bij schreef en de mogelijke visuele inspiratiebronnen als illustratie toevoegde. Een genot om te lezen en te kijken. Het boek lag al een tijd in de winkel, waarschijnlijk was dit een van de laatste exemplaren. Op de website van de uitgeverij staat gemeld dat het boek is uitverkocht. Verkopers op Bol.com bieden tweedehands exemplaren aan van anderhalf tot twee keer de nieuwprijs! Dit boek hebben we nieuw aangeschaft, vanzelfsprekend bij de beste boekhandel van Maastricht (en Nederland): De Tribune.

De Klassieken

Aristoteles, Over drogredenen. Vertaald uit het Grieks door Pieter Sjoerd Hasper & Erik C.W. Krabbe, Historische Uitgeverij, Groningen, 2018. 1e druk – gebonden, 214p. – [Aristoteles in Nederlandse vertaling]. – In de collectie sinds: zaterdag 11 juli 2020.

Ik ben eigenlijk heel ontevreden over hoe de Historische Uitgeverij omgaat met de vormgeving van haar series, met name Aristoteles in Nederlandse vertaling. Stuk voor stuk zijn het mooie uitgaven, maar de boeken worden nadrukkelijk als serie gepresenteerd, wat nog benadrukt wordt door de 5 delen in groot formaat, die een rugnummer hebben. Maar kijk maar eens hoe de uitlijning daarvan is (zie foto hieronder).

Zelfs de uitgeversinitiaal verschilt zo’n beetje per deel. Deel 5 is geheel afwijkend in kleur en lettertype, de rugnummers 3 en 4 beginnen veel lager dan de rest. (Een vergelijkbare chaos qua uitlijning is te zien in de delen Horatius / Quintilianus / Lucretius en Vergilius, maar daar kan men nog betogen dat dat geen reeks is.) In de Aristoteles-reeks zijn we er dan nog niet: er bestaan ook kleinere delen, waarvan sommige gebonden met stofomslag en andere als dunne paperback! Die laatste weiger ik te kopen. Maak er dan niet een (pseudo-)uniforme reeks van! Of voeg kortere titels samen tot één deel. Ondanks al mijn bezwaren heb ik uiteindelijk een tijdje terug de Poetica en nu dan Over drogredenen de toegang verleend tot mijn huis.

Livius, Vrijheid voor de Grieken. De geschiedenis van Rome XXXI-XLV. Vertaald uit het Latijn door H.W.A. van Rooijen-Dijkman, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 2001. 1e druk – gebonden, 952p. – [Baskerville Serie]. – In de collectie sinds: zaterdag 18 juli 2020.

Sommige delen in de reeksen Baskerville Serie en de Ambo-Klassiek zijn erg gezocht en soms ook schaars (lage oplage?). De enkele exemplaren staan voor veel geld te koop, soms wel het dubbele van hun nieuwprijs. Dat geldt voor zeker twee van de drie Livius-delen die samen een integrale vertaling bieden van diens Ab urbe condita. Het hierboven getoond ben ik al tegengekomen voor € 150 – wat een waanzinnige prijs is voor een relatief nieuw en niet echt zeldzame uitgave, die destijds 135 gulden (= € 61,26) kostten (intekenprijs: 115 gulden).
Vrijheid voor de Grieken kwam ik ook in eigen stad tegen, bij de mooiste boekhandel van Maastricht (Dominicanen), op de antiquarische afdeling bovenin het voormalige kerkgebouw. Daar lagen tot mijn verrassing zo’n 15 delen uit beide genoemde reeksen. Een deel uit Ambo-Klassiek heb ik nog laten liggen (vanwege lichte verkleuring van stofomslag op de rug), en dat liep ik dus mis toen ik mij een paar dagen later bedacht had. Bovenstaande volumineuze deel is in mint conditie, dus daar heb ik geen moment geaarzeld. Wat hielp, was dat het nog weliswaar nog stevig geprijsd was (boven de nieuwprijs) maar niet zo absurd duur als de online vindbare exemplaren. Er zijn grenzen…

Schiller over de 80-jarige oorlog

Schiller, Friedrich, De Opstand der Nederlanden. Vertaald uit het Duits door Wilfred Oranje, Boom, Amsterdam, 2005. 1e druk – gebonden, 496p. – Nawoord en annotaties Eric Moesker. Met stofomslag en buikbandje. – In de collectie sinds: dinsdag 21 juli 2020

Een dagje Utrecht

Een van de dagtripjes voerde naar Utrecht, waar in het centrum gelukkig nog zeker twee antiquariaten zijn te vinden, met een collectie waarin het fijn snuffelen is: Aleph en Hinderickx & Winderickx. Eigenlijk gaat er niets boven dit daadwerkelijke sneupen. Bij laatstgenoemd antiquariaat kocht ik de twee onderstaande setjes.

Kemp, Pierre, Verzameld Werk [3 delen]. G.A. van Oorschot, Amsterdam, 1976. 1e druk – gebonden, 1424p. – In de collectie sinds: woensdag 22 juli 2020.

Deze mag natuurlijk niet ontbreken in de collectie van een bestuurslid van de Pierre Kemp Stichting, maar eerder kwam ik nooit een gave set tegen en omdat ik wel al losse bundels en bloemlezingen van Kemp had, had dit geen hoge urgentie. Totdat je er tegenaan loopt.

Huygens, Constantijn, Hofwijck [3 delen in 2 banden]. Historisch-kritische uitgave met commentaar door Ton van Strien. Deel 1: Tekst. Deel 2: Apparaat. Deel 3: Commentaar [XV, 1-3]. KNAW Press, Amsterdam, 2008. 1e druk – gebonden, 104+390+378p. – [Monumenta Literaria Neerlandica; 15]. – In de collectie sinds: woensdag 22 juli 2020.

Ik hou erg van specialistische werken. Tot het summum van tekstedities van Nederlandse literatuur behoort de reeks Monumenta Literaria Neerlandica. Deze omvat volledige tekstkritische edities van poëzie en prozawerken, met uitgebreide toelichting en variantenapparaat. Geen boeken voor op het nachtkastje. Weinigen in Nederland zullen deze delen van kaft tot kaft gelezen hebben. Ik vind dat dan weer wel de uitdaging. Je krijgt inkijk in de keuken van de dichter of de soms bewerkelijke drukgeschiedenis van bijvoorbeeld Max Havelaar. Hieronder staan de 2 nieuwe delen naast hun broertjes. Het grootste deel van die delen kocht ik in 2011, bij het Huygens Instituut in Den Haag, dat ze als het ware in de ramsj deed. Ik zie me nog met een grote koffer vol boeken in de trein zitten…

Twee toppertjes

Deze keer was ik er snel bij. Een particulier verkocht via Marktplaats een groot aantal delen uit de Ambo-Klassiek reeks en een enkel deel uit de Baskerville Serie. De twee hieronder waren bovendien heel vriendelijk geprijsd, zeker gezien het feit dat deze titels bijna niet worden aangeboden, laat staan in deze goede staat (nieuw in uitgeversfolie). Let wel: het Lucretius-deeltje is uit 1984 en nog maagdelijk!

Augustinus, Aurelius, Wat betekent de bijbel? Christelijke scholing in tekstbegrip en presentatie. Vertaald uit het Latijn door Jan den Boeft, Ineke Sluiter, Ambo / Kritak, Amsterdam / Leuven, 1999. 1e druk – gebonden, 248p. – [Ambo-Klassiek]. – In de collectie sinds: maandag 27 juli 2020.

Lucretius, Over de natuur. Ingeleid door P.H. Schrijvers. Vertaald uit het Latijn door Aegidius W. Timmerman, Athenaeum – Polak & Van Gennep / Ambo, Amsterdam, 1984. 1e druk – gebonden, 257p. – [Baskerville Serie]. – In de collectie sinds: maandag 27 juli 2020.

Een dagje Nijmegen

In Nijmegen staat onze Alma Mater, waar wij waardevolle vormingsjaren hebben doorgebracht. Daarom proberen wij er minstens een keer per jaar naar toe te gaan. De meeste antiquariaten die er waren in de jaren 1990-2000 zijn inmiddels ter ziele of gesloten (verzend)antiquariaat geworden. 

In het pand waar vroeger Gollum zat, zit gelukkig weer een antiquariaat, met veel kunstboeken. Van Hoorn bestaat nog steeds, in zijn alomvattende rommeligheid, waar je soms nog een leuke schat kunt opdelven - maar niet deze keer. Gek genoeg slaagde ik pas op het laatste in het tweedehands segment van boekhandel Dekker van de Vegt.

Nerval, Gérard de, Hersenschimmen. Les Chimères. Vertaald uit het Frans door Paul Claes, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1994. 1e druk – gebonden, 45p. – Tweetalige uitgave. – In de collectie sinds: dinsdag 28 juli 2020.

Tot mijn schande had ik nog niks van Gérard de Nerval gelezen. Deze tweetalige uitgave, met vertaling door Paul Claes, biedt een mooie introductie in Nervals werk. Bijkomend bibliofiel voordeel: het is onderdeel van een reeks tweetalige poëzie-uitgaven, waaraan de uitgeverij geen specifieke naam heeft gegeven maar die qua vormgeving toch wel een beetje doet denken aan de Baskerville Serie, zie ook de andere delen hierboven uit mijn collectie.

Voort van der Kleij, J.J. van der, Verdam Middelnederlandsch handwoordenboek supplement. Martinus Nijhoff, Leiden / Antwerpen, 1983. 1e druk – gebonden, XX+354p. – In de collectie sinds: dinsdag 28 juli 2020.

Eigenlijk onmisbaar als je af en toe een Middelnederlandse tekst leest. Het Middelnederlandsch Handwoordenboek van J. Verdam uit 1911 had ik al jaren in de kast staan, in een “onveranderde herdruk en van het woord Sterne af opnieuw bewerkt door C.H. Ebbinge Wubben”, maar dit supplement bevat veel essentiële toevoegingen, waarvan sommige zelf niet in het “grote” Middelnederlandsch Woordenboek (MNW) staan – dat overigens online beschikbaar is en nog steeds wordt bijgewerkt.

Janssen, Frans A. (red.), Zetten en drukken in de achttiende eeuw. David Wardenaar’s Beschrijving der Boekdrukkunst (1801). Joh. Enschedé en Zonen, Haarlem, 1986. 2e druk – gebonden, 610p. – In de collectie sinds: dinsdag 28 juli 2020.

Als bibliofiel hoor je eigenlijk ook een sectie “boeken over boeken” (boekdrukkunst, boekhandel, typografie, etc.) te hebben. Bij mij is die sectie nog maar van zeer beperkte omvang, omdat ik meestal toch eerder bezwijk voor boeken met een literaire, filosofische of historische inhoud, maar langzamerhand groeit de interesse in de materiële aspecten van het boek.

Een ochtend in Roermond

Het zou warm worden, heel warm: 36 graden Celsius in Limburg. Toch vatten wij het plan op om een dagje naar Roermond te gaan, de fraaie bisschopsstad die een beetje leegloopt ten gunste van internetverkoop én het outlet center (de nabijgelegen consumptiehel waar de dagjestoeristen over elkaar struikelen).

Gelukkig bestaat antiquariaat Boom nog steeds, 't Ezelsoortje is al enkele jaren ter ziele. Toen wij op een steenworp afstand in Montfort woonden, kwam ik wekelijks in beide winkels (ik heb er ook heel wat boeken naar toe gebracht). Nu liep ik bij Boom met een tasje vol naar buiten.

Jonckbloet, W.J.A., Geschiedenis der Middennederlandsche Dichtkunst [3 delen in 3 banden]. P.N. van Kampen, Amsterdam, 1851-1855. 1e druk – gebonden, XVI+414+477+652p. – Drie delen in 3 banden (vaak ziet men 3 delen in 2 banden), halfleer, met deelnummer, auteurnaam en titel in goud op zwart. Naamlijst van intekenaren. Eigendom geweest van F.H.M. Ouwerling, bekend Nederlands archivaris, fraai ex-libris. Deel 3 bevat als bijlagen: Uittreksels uit de MS. Rekeningen der Graven van Holland en van Bloys. – In de collectie sinds: vrijdag 31 juli 2020.

  • Ex Libris van F.H.M. Ouwerling

Willem Joseph Andries Jonckbloet (1817-1885) was de eerste hoogleraar Nederlandse taal- en letterkunde. Hij geldt als een van de pioniers en grondleggers van het vak. Zijn methode, conclusies en literaire oordelen zijn sterk verouderd, maar zijn verhalende literatuurgeschiedschrijving is nog steeds erg boeiend om te lezen. Ik verdwaalde weer voor enige uren in de wereld van Lorreinen, Ferguut, Hadewych en Jacob van Maerlant. Deze geschiedenis van specifiek de middeleeuwse letterkunde is zijn belangrijkste werk, hoewel van zijn hand ook nog een volledige literatuurgeschiedenis in 6 banden is verschenen (diverse herdrukken eind 19e eeuw).

Camus, M. Jean-Pierre, L’esprit de S. François de Sales, Évêque et Prince de Genève. Recueilli de divers Écrits de M. Jean-Pierre Camus, Évêque de Bellay. Ouvrage qui contient les plus beaux endroits de ses Écrits, & qui renferme des instructions propres à toutes sortes de personnes. Libraires Associés, Avignon, 1770. 1e druk – gebonden, XLVIII+516p. – Vollederen band met 5 ribben, rug met versiering en titel in goudopdruk. – In de collectie sinds: vrijdag 31 juli 2020

Couperus, Louis, De komedianten. Nijgh & Van Ditmar, Rotterdam, 1922. 3e druk – gebonden, 348p. – Voormalig eigendom van S. Fentener van Vlissingen (handgeschreven naam met datum 5 Dec. 1923). – In de collectie sinds: vrijdag 31 juli 2020.

Van deze druk had ik al een exemplaar in huis, zonder de roestvlekken van bovenstaand exemplaar. Maar de zeer geringe prijs en het handgeschreven ex libris van de eerste eigenaar haalden mij over de streep. Zou “S. Fentener van Vlissingen” Sophia Schout Velthuijs (1882-1976) zijn, die in 1905 met Frederik Hendrik Fentener van Vlissingen trouwde?

Couperus, Louis, Majesteit. L.J. Veen, Amsterdam, [1927]. 7e druk – gebonden, 237p. – Goedkopere band, halflinnen met grijze platten, voorplat met versiering, auteursnaam en titel in goud. Wél afgesneden. Niet afgebeeld in Van Vliet 2000. – In de collectie sinds: vrijdag 31 juli 2020.

Deze druk kent verschillende banden, en deze combinatie had ik nog niet, dus dit paste ook mooi in de verzameling.