Het oog wil ook wat, zo luidt een van mijn vaste bezweringen. Het oog leest, maar kijkt ook. “Never judge a book by its cover.” Je moet je niet laten leiden door vooroordelen, de waarde van iets of iemand is niet te bepalen op basis van alleen de uiterlijke verschijningsvorm. Daar staat tegenover dat die uiterlijke verschijningsvorm wel het eerste is waar je met je zintuigen mee in aanraking komt. Je moet je er alleen niet toe beperken – vandaar dat ik het woordje “alleen” in de vorige zin cursiveerde. Het uiterlijk is meestal aanleiding tot nieuwsgierigheid en verder onderzoek, zowel bij boeken als bij mensen.
De verschijningsvorm kan in het geval van boeken betrekking hebben op de boekband, een aangename bladspiegel of bijzondere typografie, de illustraties of de voorin geschreven naam van een vorige eigenaar, óf een combinatie hiervan. Deze keer was het duidelijk de boekband die mijn aandacht trok.
Eerlijk gezegd had ik geen idee wat dit voor een boek was, de auteursnaam en de titel zeiden mij niets. Bij een eerste blik in het boek is wel duidelijk dat het om een werkje van christelijk-religieuze signatuur gaat. De naam van de uitgeverij, Internationaal Traktaat-Genootschap, riep bij mij een associatie op met Jehova’s Getuigen. Bijna goed, maar niet helemaal! De auteur is bovendien “zendingsdirecteur”, zoals de titelpagina vermeldt, dus het is iemand met een missie.
Over de auteur
De auteursnaam is niet op de band te vinden. Alleen op de titelpagina prijkt de mij onbekende naam L.R. Conradi. Google weet deze naam algauw te determineren tot Ludwig Richard Conradi (1856-1939), geboren in Karslruhe, als jongeman (1872) naar Amerika geëmigreerd, waar hij in 1878 zich bekeerde tot het adventisme. Dit is binnen het protestantisme een brede stroming met diverse vertakkingen, waarvan de wortels liggen in de Verenigde Staten (vanaf ca. 1830), en die gekenmerkt wordt door het geloof in de tweede komst (“tweede advent”) van Jezus Christus. Dit geloof kent sterke messianistische en apocalyptische karaktertrekken. (Met Jehova’s Getuigen zat ik er niet ver naast – die geloofsgemeenschap wordt ook tot het adventisme gerekend.) De zevende dag verwijst naar de rustdag of sabbat die zij houden op zaterdag i.p.v. zondag.
Conradi werd naar Europa gestuurd om het geloof te verbreiden en hij reisde rond door Duitsland, Zwitserland, Rusland, Turkije en Roemenië, waarbij hij vaker blootstond aan vervolging door de politie. In 1889 vestigde hij het hoofdkwartier van de Duitse adventisten in Hamburg, evenals een eigen uitgeverij en drukkerij (Internationale Traktatgesellschaft). Dat verklaart ook waarom de lange lijst met plaatsnamen op de titelpagina begint met Hamburg.
Conradi werd een belangrijk leider van de Europese tak van de Adventistenkerk. In 1932 verliet Conradi zelf het kerkgenootschap, na conflicten over de rol van mede-oprichter Ellen White, en sloot hij zich aan bij de Zevende-dags Baptisten, een van de vele denominaties binnen de stroming van de Adventisten.
De werken van Conradi
Conradi was de auteur van een aantal boeken (zie ook WorldCat). Een van die werken hebben we hier onder handen, De Ziener aan het hof te Babel, uitgegeven in oorlogsjaar 1914. In dit boek staan de profetieën van de Oudtestamentische profeet Daniël centraal staan. Het boek is een vertaling van Der Seher am Hofe Babels oder die Weltgeschichte im Lichte der Bibel uit 1909, herdrukt o.a. in 1912, dat waarschijnlijk weer teruggaat op Die Weissagung Daniels: oder, Die Weltgeschichte im Lichte der Bibel uit 1898.
Achterin het boek staan advertenties voor nog twee boeken van Conradi (en een boek van de boven genoemde Ellen White).
Het eerstgenoemde boek, De Ziener van Patmos, is nog “in bewerking” en “zal minstens 550 bladzijden druk beslaan met 43 illustraties”, kortom dat moet nog een fors boek worden. Het is waarschijnlijk bedoeld als de tegenhanger van De Ziener aan het hof van Babel. Patmos is het eiland waarop (aldus het bijbelboek Openbaring 1 vers 9) Johannes zijn Openbaring kreeg over het einde der tijden en de wederkomst van Jezus Christus. De advertentie meldt dat het gaat om “de dingen, die dra geschieden zouden” en benadrukt dat zo weinigen dit in acht nemen, “en toch hangt zooveel af van het verstaan van dit boek.” Het doel van dat boek is “om aan den leidraad van wereld- en kerkgeschiedenis” aan te tonen, dat “de meeste voorspellingen in de Openbaring reeds vervuld zijn, en hoe weinig er aan nog ontbreekt eer alles vervuld is”.
Ik citeer dit zo uitgebreid omdat het ook een helder licht werpt op de intentie van het voorliggende boek, waar hetzelfde gedaan wordt aan de hand van het bijbelboek Daniël. De Ziener van Patmos is een vertaling van Der Seher von Patmos: eine Betrachtung über das letzte Buch der Bibel, uitgegeven in 1907. De vertaling verscheen in 1915, aldus opgave van de KB en is via Delpher in te zien.
Even apocalyptisch klinkt de titel van het andere boek waarvoor geadverteerd wordt, De verborgenheid onthuld of: De zeven zegelen verbroken.
“Hoe deze verborgenheid [van Gods wil] in de eeuwigheid ontstond en spoedig, in weerwil van Satan, zonde, wereld en Babel voor eeuwig zal worden voleindigd, wordt door den schrijver in korte trekken op grond van de Heilige Schrift aangetoond.”
In al die formuleringen klinkt door waar het Conradi in zijn boeken om te doen is: aantonen, overtuigen (zie je wel, zo zit het!). In het gesloten wereldbeeld van de Adventisten is het einde der tijden nabij (verschillende keren is ook een concrete datum aangekondigd, al dan niet gebaseerd op geavanceerde “berekeningen”, maar tot op heden zijn de gelovigen hierin teleurgesteld – zie o.a. The Great Disappointment).
De inhoud van het boek
Ook De Ziener aan het hof te Babel is doordrenkt van eschatologie, d.w.z. “de laatste dingen”. Er zijn grote zorgen over het komende heil, namelijk dat we er niet goed op zijn voorbereid en dat we, veel beter dan we in de praktijk doen, zouden moeten luisteren naar de voorspellingen van de profeet Daniël, want als je zijn voorspellingen legt naast de geschiedenis van de mensheid, dan kun je daar patronen in ontdekken en zien dat de voorspellingen waar zijn, dat ze al grotendeels zijn uitgekomen en dat je dus er wel zeker van kunt zijn dat die andere voorspellingen ook uitkomen. De ondertitel klinkt wat dat betreft een beetje slap en neutraal: “Wereldgeschiedenis in het licht van den Bijbel”, maar als je meer kennis van het boek hebt genomen, dan krijgt die ondertitel juist iets omineus.
“Wanneer God spreekt, is het steeds des menschen plicht eerbiedig te zwijgen, geheel oor te zijn, voor het door God gesprokene en dit met uiterst zorgvuldigheid, als een heilig iets te aanvaarden.”
Via de profeten spreekt God tot ons en het is aan de mens om dat serieus te nemen. Bijna al zijn uitspraken zijn voorzien van één of meer bijbelplaatsen ter onderbouwing. Binnen de profeten speelt Daniël een belangrijke rol, omdat zijn profetieën het “duidelijkste en de tijdbepalingen er in, het nauwkeurigst aangegeven” zijn (p. 7). “Zijn profetische blik reikt tot aan het einde der wereld.” Die combinatie van (veronderstelde) nauwkeurigheid en de blik op de eindtijd is wat het boek Danïel voor deze geloofsrichting zo interessant maakt.
“Het boek Daniël bevat, om zoo te zeggen, de merkwaardige voor-geschiedenis van Gods volk onder de heerschappij van het Babylonische, Perzische en Grieksche wereldrijk, beschrijft vervolgens in nauwe aansluiting met het boek der Openbaring, zijne geschiedenis onder de gruwelijke heerschappij van Rome in hare verschillende gedaanten, openbaart ons het oordeel over Gods volk, over Rome en de Turken in den tijd van het einde en eindigt met de oprichting van het eeuwig rijk der heiligen.”
Het is een wereldbeeld waarin alles met alles samenhangt en ook alles uit alles is te verklaren. Opeens zie je het, en kun je het klaarblijkelijk niet meer ont-zien. “De verstandigen zullen het verstaan!” Het is een wereldbeeld dat voor sommigen verleidelijk is maar dat mij persoonlijk geheel vreemd blijft. Tegelijk blijft het fascinerend en geeft een boek als dit een inkijkje in de denk- en belevingswereld van zo’n geloofsgemeenschap met een sterke identiteit en eigen culturele normen.
In het boek wordt consequent, vers voor vers, uitgelegd wat de implicaties ervan zijn of zijn geweest in de wereldgeschiedenis. Behalve de versregels uit Daniël worden op elke bladzijden nog veel meer bijbelplaatsen aangehaald om aan te tonen hoezeer toch alles met alles samenhangt. Ergens moet dat ook van een grote esthetische gerichtheid getuigen.
Het vaste patroon is als volgt: aanhaling van het volgende vers uit Daniël, dan een verklaring hoe de betreffende profetie in de geschiedenis is vervuld, meestal nog weer voorzien van een citaat uit een ander boek. Een sterk staaltje naar elkaar toe redeneren van heel verschillende teksten. Hieronder een voorbeeld van hoe de opkomst van Napoleon de vervulling is van de voorspelling in Daniel 11, vers 39:
Grappig in dit fragment is trouwens dat de Duitse aanduiding voor Milaan, Mailand, onvertaald is overgenomen. Het valt op meerdere plekken in het boek op dat het Nederlands niet vlekkeloos is. Maar het knapste blijf ik toch vinden hoe je uit zo’n algemene, profetische uitspraak een zeer gedetailleerde verklaring van de rommelige menselijke geschiedenis kunt geven.
De uitgave
Zoals gezegd was het in eerste instantie de roodlinnen, fraai geïllustreerde band die mijn aandacht trok. Ik heb niet kunnen achterhalen wie deze band zo mooi versierd heeft en/of de tekeningen gemaakt.
Op het voorplat zien we een soort hemels Jeruzalem in de verte, omstraald van gouden licht. Op de voorgrond zien we een bebaarde figuur, waarschijnlijk de profeet Daniël, en een viertal dieren, waaronder mannetjesleeuw met vleugels, een leeuwin of luipaardachtige, een vierkoppige gevleugelde katachtige, en een reptielachtige draak.
Het is verleidelijk om de vier dieren uit de Openbaring hierin te zien, maar daar worden net iets andere dieren genoemd (Openbaring 4:6-9). Als we echter Daniël 7, vers 1-7 lezen komen we dichterbij (geciteerd naar de moderne Statenvertaling):
Dat wat ik een leeuwin dacht, blijkt bij nader inzien een beer, inderdaad. Het vierhoofdige en gevleugelde dier is dan wél een luipaard, en de draakachtige wordt niet nader gedetermineerd maar vooral neergezet als een afschuwelijk, ondenkbaar monster.
Hoe mooi het bandontwerp is, met de manier van inbinden is wel iets aan de hand. Het lijkt erop dat de katernen niet genaaid zijn maar dat de bladen met behulp van metalen bevestiging (een soort nietjes) tot katernen zijn gemaakt, die op hun beurt in de band zijn gelijmd. Die nietjes zijn in de loop van meer dan 100 jaar gaan roesten, wat terug te zien is op verschillende bladzijden.
Het papier is van degelijke kwaliteit en het boek is op de snee versierd met een gemarmerd patroon. Het boek telt 54 illustraties, meestal een voorstelling of landschap uit de Bijbel of de wereldgeschiedenis afbeeldend, zeer gedetailleerd en fijn getekend.
Samengevat heb ik toch weer een interessant boek in handen. Als je je niet laat afschrikken door de zeer eigenwijze interpretatie van de Bijbel, het verheven religieuze taalgebruik en de dwingende logica van de geschiedenis en de nakende eindtijd, dan is dit een heel boeiend boek dat een luikje opent naar een wereld die normaliter voor ons gesloten blijft. Dat is voor mij misschien wel de voornaamste winst van het vinden van dit boek, al was ik initieel vooral verlokt door een bling bling boekband.
Besproken boek
Conradi, L.R., De ziener aan het hof te Babel. Of de wereldgeschiedenis in het licht van den Bijbel. Internationaal Traktaat-genootschap, Hamburg [etc.], 1914. 1e druk – gebonden, 388p. – Fraaie roodlinnen band met rijkelijk versierd voorplat in kleur en goudopdruk.
