Een van de leukste ervaringen is wanneer je een nieuwe schrijver ontdekt, waarvan je meer wilt lezen, die absoluut bij je verzameling hoort, en die je dan met een beetje geduld voor weinig geld ook daadwerkelijk bij elkaar kunt verzamelen. Ook veel goede boeken komen uiteindelijk een keer in de ramsj, hoe triest dat ook is voor de auteur en diegenen die er werk in gestopt hebben.
Ik werkte op zo’n 500 meter van het filiaal van De Slegte in Eindhoven. Ergens halverwege november 2006 trof ik er enkele titels aan van Ismail Kadare, een Albanese schrijver die ik van naam kende, maar waarvan ik nog geen enkel boek had gelezen. Zoals gebruikelijk las ik in de winkel de flapteksten en kriskras enkele passages uit de boeken, en ik was verkocht. Meteen maakte ik kennis met een van de stokpaardjes van Kadare, namelijk de verbondenheid van de Albanese cultuur, met zijn zingende dichters door alle tijden heen en de grootste dichter van het avondland: Homeros. Ik kocht Dossier H. en De piramide.
In een obsessief aandoende verteltrant vertelt Kadare veelal de vaak absurde geschiedenis van zijn land Albanië. De boeken van Kadare zijn doordrenkt van de gevolgen van desastreuze politiek in zijn land door de hele geschiedenis heen. Desondanks zijn de meeste van zijn boeken geen politieke boeken geworden – of erger nog: pamfletten. Het werk van Kadare verschaft ons een inkijk in de donkere kanten van de menselijke ziel en de gruwel van de absurde situaties waarin het individu het onderspit delft tegenover het systeem, welk systeem dat ook is. Na die eerste aankoop voelde ik me dus de koning te rijk.
Niet lang daarna, in januari 2007, kocht en las ik Het dromenpaleis, een van zijn meesterwerken naar mijn smaak. Op een manier die herinnert aan het werk van Franz Kafka wordt de vernietigende kracht van de bureaucratie tijdens het Ottomaanse rijk.
De hoofdpersoon, vanuit wiens perspectief de lezer het verhaal krijgt voorgeschoteld, blijkt door allerlei ondoorgrondelijke processen en intriges steeds hogerop te komen in de ambtelijke bureaucratie van het “dromenpaleis”, een instantie die alle dromen uit het rijk analyseert ter voorkoming van maatschappelijke onrust en opstand. Onze protagonist verdwaalt letterlijk in een doolhof van gangen van dit dromenpaleis, hetgeen ook metaforisch is op te vatten voor het verdwalen in zijn eigen leven. Doordat hij steeds meer ontmenselijkt, is hij niet meer in staat zich los te wrikken uit zijn verstikkende omgeving, maar hij is nog mens genoeg om daarvan de pijn te voelen. Hij lijdt aan de eenzaamheid van het machteloze individu. De processen en procedures van het dromenpaleis worden met een bittere ironie beschreven.
Kadare is zo’n schrijver die in de ramsj plotseling wel goed lijkt te verkopen. In het voorjaar van 2008 zag ik opeens bij de Slegte in Eindhoven en in Maastricht van enkele titels stapeltjes liggen. Wellicht was ik niet alert genoeg en heb ik deeltjes gemist. Vrij snel werden deze stapeltjes dan ook kleiner en verdwenen de titels stuk voor stuk weer uit het assortiment. Sommige filialen vulden ze niet of nauwelijks aan. Voordat ik het wist waren ze niet meer verkrijgbaar, op één na: een mooi gebonden verhalenbundel, een stuk duurder geprijsd: De feestcommissie.
In ruim twee jaar tijd heb ik een aardige verzameling Kadare kunnen opbouwen, voor doorgaans dumpprijzen, het grootste deel bij de Slegte voor tussen de 2 en 5 euro. Bij een kringloopwinkel in de buurt vond ik De versteende bruidsstoet voor één euro. Alleen De dochter van Agamemnon & De Opvolger heb ik, in 2009, voor bijna 20 euro nieuw in de boekhandel gekocht.
Natuurlijk ontbreken er nog wat titels. Van een enkele weet ik zeker dat hij verramsjt is geweest, maar die heb ik gemist: De schemering der steppegoden. Sommige titels zijn nog via de reguliere boekhandel verkrijgbaar. Een enkel boek, zoals Kroniek van de stenen stad heb ik in meerdere drukken – uitgeverij Van Gennep heeft van elke editie weer een feest gemaakt (zie ook bovenstaande fotogalerijen).
Besproken boeken
Let op: onderstaande lijst is slechts een opsomming van de boeken in de Bibliotheca Habetsiana en pretendeert geen volledigheid.
Kadare, Ismail, De brug met de drie bogen. Roman. Vertaald door Henne van der Kooy, Van Gennep, Amsterdam, 2005. 4e druk – paperback, 144p. – De vertaling is niet rechtstreeks maar vanuit een Franse vertaling.
Kadare, Ismail, De dochter van Agamemnon – De Opvolger. Vertaald door Roel Schuyt, Van Gennep, Amsterdam, 2007. 1e druk – gebonden, 238p.
Kadare, Ismail, De feestcommissie. Verhalen, kronieken, novellen. Vertaald door Roel Schuyt, Van Gennep, Amsterdam, 2002. 1e druk – gebonden, 383p.
Kadare, Ismail, De piramide. Roman. Vertaald door Jacqueline Sheji, Van Gennep, Amsterdam, 1993. 1e druk – paperback, 137p.
Kadare, Ismail, De regentrommen. Roman. Vertaald door Karlijn Stoffels, Henne van der Kooy, Van Gennep, Amsterdam, 1996. 3e druk – paperback, 299p. – De vertaling is niet rechtstreeks maar vanuit een Franse vertaling.
Kadare, Ismail, De versteende bruidsstoet. Roman. Vertaald door Roel Schuyt, Van Gennep / Novib / Ncos, Amsterdam, 2000. 1e druk – paperback, 157p.
Kadare, Ismail, Dossier H.. Roman. Vertaald door Roel Schuyt, Van Gennep, Amsterdam, 2000. 1e druk – paperback, 191p.
Kadare, Ismail, Drie rouwzangen voor Kosovo. Vertaald door Roel Schuyt, Van Gennep, Amsterdam, 1999. 1e druk – paperback, 111p.
Kadare, Ismail, Een breuk in april. Roman. Vertaald door Jacqueline Sheji, Van Gennep, Amsterdam, 2000. 4e druk – paperback, 191p.
Kadare, Ismail, Een noodlottig diner. Vertaald door Roel Schuyt, Van Gennep, Amsterdam, 2011. 1e druk – paperback, 188p.
Kadare, Ismail, Het dromenpaleis. Roman. Vertaald door Jacqueline Sheji, Van Gennep, Amsterdam, 1992. paperback, 183p.
Kadare, Ismail, Het monster. Roman. Vertaald door Roel Schuyt, Van Gennep, Amsterdam, 2008. 1e druk – paperback, 191p.
Kadare, Ismail, Kroniek van de stenen stad. Vertaald door Hans de Bruijn, Van Gennep, Amsterdam, 1991. 3e druk – paperback, 224p. – De vertaling is niet rechtstreeks maar vanuit een Franse vertaling.
Kadare, Ismail, Kroniek van de stenen stad. Roman. Vertaald door Hans de Bruijn, Van Gennep, Amsterdam, 2000. 4e druk – paperback, 224p. – De vertaling is niet rechtstreeks maar vanuit een Franse vertaling.
Kadare, Ismail, Kroniek van de stenen stad. Vertaald door Hans de Bruijn, Van Gennep, Amsterdam, 2005. 5e druk – paperback, 224p. – De vertaling is niet rechtstreeks maar vanuit een Franse vertaling.
Kadare, Ismail, Leven, spel en dood van Florian Mazrek. Vertaald door Roel Schuyt, Van Gennep, Amsterdam, 2006. 2e druk – paperback, 271p.
Naschrift juli 2020
In juli ontving ik een mail met enkele correcties en aanvullingen. De eerste vertalingen van Kadare’s werk waren op basis van Franse vertalingen. Bovenstaande lijst is aan de hand daarvan geactualiseerd: de zinsnede “uit het Albanees” is verwijderd, en daar waar de vertaling gebaseerd is op een andere vertaling is dat vermeld.
Tot slot nog een toevoeging uit genoemde mailbericht. Ik heb de gegevens zelf niet nader gecontroleerd, maar ik vertrouw op de bron van de informatie:
De schemering der steppegoden is oorspronkelijk verschenen bij Agathon (1983), en is uit het Frans vertaald door Eric de Marez Oyens. Uitgeverij Pegasus was de eerste die Kadare in het Nederlands heeft uitgebracht, met vertalingen van De generaal van het dode leger en De regentrommen. Deze romans werden nog uit het Frans vertaald. In 1979 verscheen er bij de kleine uitgeverij Ordeman een vertaling van De bruiloft, vertaald uit het Engels naar een Engelse editie van de Albanese uitgeverij Naim Frashëri.