Desiderius Erasmus (“van Rotterdam”, zoals hij zelf trots meldde) is vooral bekend vanwege zijn wereldberoemde boek De lof der zotheid, maar er zijn ook veel brieven van hem bewaard. Erasmus verkeerde en correspondeerde met beroemde geleerden als Thomas More en vorsten van zijn tijd. Zo had hij voor de later beroemde keizer (maar op dat moment nog prins) Karel V een instructief boekje geschreven, een zogenaamde “vorstenspiegel”, waarin hij de aanstaande vorst voorspiegelt hoe deze idealiter optreedt als heerser. De brief ter inleiding en aanbeveling van dit boekje is opgenomen in de bloemlezing die in 2001 verscheen: Erasmus. Een portret in brieven.
Voor de echte liefhebber van Erasmus is er natuurlijk de grote uitgave van zijn correspondentie, waarvan inmiddels 5 delen zijn verschenen. Voor wie Erasmus eerst nog beter wil leren kennen alvorens zich de kloeke delen aan te schaffen of gewoonweg een kleinere portemonnee heeft, is er deze kleine bloemlezing met een aantal van zijn leukste, meest interessante en meest intelligente brieven, vertaald door Jan Papy, Marc van der Poel & Dirk Sacré, met een inleiding door Jan Papy. Deze inleiding, die bedoeld lijkt als een geleerde introductie, is overigens niet echt toegankelijk en geschreven in een wat stug Nederlands. Wie zich daardoor niet laat afschrikken, zal snel ontdekken met welke souplesse Erasmus zelf de pen hanteerde.
De brieven zijn ingedeeld volgens een drietal hoofdonderwerpen: “Erasmus als humanistisch pedagoog” (met brieven aan o.m. Karel V), “Erasmus als kosmopoliet” (met een brief aan o.m. Frans I, koning van Frankrijk) en “Erasmus als christen-humanist”. Een thematische indeling heeft bij een briefschrijver als Erasmus altijd iets willekeurigs maar voldoet in zoverre dat elke brief wel een zekere nadruk heeft. Erasmus schrijft met name veel over geloof, tolerantie en vrijheid van denken, kwesties die ook toen de gemoederen flink bezighielden. Hij vertegenwoordigt hierin een opmerkelijk “modern” standpunt, en was afkerig van elke vorm van fanatisme.
De bloemlezing is voorzien van uitgebreide toelichtingen, literatuuropgave, personen- en zakenregister en een lijst van de belangrijkste jaartallen rondom Erasmus’ leven en werk. Kortom een aanrader voor wie nader kennis wil maken met de levendigheid van een intelligente veelschrijver.
Besproken boeken
Erasmus, Desiderius; Een portret in brieven. Amsterdam / Mortsel: Boom / Denis, 2001, 1e druk. – gebonden, 280p.