Wie zich helemaal wil ingraven in de memoires van de beruchte vrouwenverslinder en duizendpoot Casanova, grijpt natuurlijk naar de zeer goede en volledige vertaling doorTheo Kars, uitgegeven in de jaren ’90 door Athenaeum-Polak & Van Gennep. Alleen de omvang van die memoires (12 delen) en het eventuele prijskaartje kunnen enigszins afschrikwekkend zijn, maar daar staat tegenover dat de gebonden uitgave – in de onvolprezen Grote Bellettrie Serie – ook erg mooi is qua vormgeving. Voor wie het met minder wil doen, zijn er veelal de abridged editions en hervertellingen. Een bijzondere vorm is vaak dan weer “het boek naar de film” (een terugvertaling dus), een genre waar je als literatuurliefhebber normaliter met een grote boog omheen loopt, behalve wanneer het boekje dateert uit 1928 en nog aardig vormgegeven is ook.

Ik had al een klein stapeltje boeken bij een plaatselijke kringloopwinkel opgedoken, toen ik dit boekje, ontdekte in de kast gevuld met “oude boeken”, d.w.z. boeken waarvan de buitenkant voor de medewerker aanleiding is geweest om het als oud boek te classificeren (ca. 50 jaar en ouder), alle genre-indelingen verder negerend (jongere boeken staan wel redelijk op “genre”).

Hoewel de rug een beetje vlekkerig is, waarschijnlijk door aanraking met vocht ooit eerder, en enigszins vergeeld, is het al met al toch nog een charment boekwerkje. Om de reden die ik net aangaf – als literatuurliefhebber negeer je filmedities van boeken – heb ik lang met het boekje in handen staan twijfelen of ik het wel wilde meenemen. “Maar het ziet er zo leuk uit!” En er zijn foto’s, stills, opgenomen uit de stomme film, die uit 1926/1927 dateert.

Het boekje ligt stevig en makkelijk in de hand, heeft een rustige, klassieke typografie (waarover het boekje ons helaas heen bijzonderheden verschaft). Wat ook bijzonder is, althans binnen mijn collectie, is dat het een van de vroegste uitgaven van J.M. Meulenhoff is (ik heb nog één oudere uitgave, nl. van De zoon der dienstmaagd van August Strindberg uit 1923, de uitgeverij bestaat sinds 1895).

Een van de eerste vragen die bij mij opkwam, was: hoe hebben ze die 12 delen in 1 deeltje gestopt en in hoeverre is de film van invloed geweest op de tekst. Gelukkig geeft de inleiding een toelichting:

“Op Dux schreef hijde Histoire van zijn leven. Tot zijn dood […] wijdde hij zich aan de studie.
Uit dit veelbewogen leven heeft men eenige avonturen gelicht en die pasklaar gemaakt voor het witte doek.
We volgen die filmbewerking op den voet, daarbij gebruik makend van Casanova’s Mémoires, van het scenario van den film, van René Jeanne’s bewerking (vooral voor het eerste gedeelte), van L’extravagante personalité de Jacques Casanova (J. le Gras) en La vie amoureuse de Casanova (Maurice Rostand).” (p. 14)

Een allegaartje dus, oneerbiedig gezegd. Of een sublieme samensmelting van diverse bronnen en bewerkingen? Het zou interessant zijn deze versie een grondig te vergelijken met de oorspronkelijke memoires. Welke versies/bewerkingen bestonden er? Wie lazen dit boekje, voor wie was dit bedoeld? Hoe bewerkt en omgewerkt is deze versie eigenlijk, welke gedeelten zijn weggelaten? Je wordt nieuwsgierig naar die door de vertaler genoemde andere boeken.

Ook erg leuk is dat de vertaler, W.J.A. Roldanus jr., enigszins met spijt vaststelt dat Casanova zoveel van zijn leven had kunnen maken:

“hij was achtereenvolgens geestelijke, militair, historieschrijver, antiquair, publicist, dichter, vioolspeler, apotheker, toovenaar, ja zelfs groot-industrieel; en ongetwijfeld zou hij een grooter en beroemder naam achtergelaten hebben in de geschiedenis der wetenschappen of der diplomatie zonder zijn teugellooze liefde voor avonturen, zijn onoverwinlijke neiging voor amourettes, zijn lichtzinnige levenswijze.” (p. 6-7).

Dat moge waar zijn, maar juist door die neigingen heeft hij de naam van de allergrootste minnaar aller tijden gekregen (en elke rokkenjager waant zich “een casanova”) en is daarmee onsterfelijker geworden dan ooit mogelijk geweest was in welke wetenschap of diplomatenbetrekking dan ook.

Besproken boeken

Casanova[, Giacomo]; Zijn liefdesleven en avonturen: Roman uit het leven van Casanova de Seingalt. Met vele afbeeldingen naar foto’s genomen door de Ciné-Alliance-film. – [vert. uit het Italiaans door W.J.A. Roldanus]. Amsterdam: J.M. Meulenhoff, 1928, 1e druk. Gebonden. 269p.