Mijn boekentocht van enkele weken geleden leverde mij een mooie collectie aan 19e-eeuwse literatuur op, met name uit de verzameling van Theo Gerritse. Zoals beschreven in het betreffende blog, mocht ik deze boeken voor een bescheiden bedrag meenemen.
In die collectie zaten ook enkele losse delen met eerste drukken uit het werk van Willem Bilderdijk: De Mensch (1808), Najaarsbladen (1808) en Mengelingen deel I (1804).
Zelf had ik toevallig in mei van dit jaar een ander los deel van Bilderdijk’s Mengelingen (deel 3) gekocht bij een boekwinkeltje hier in de buurt, in een andere band, afwijkend t.o.v. deze set.
Ik was over het geheel erg tevreden, want boeken van twee eeuwen geleden liggen nu eenmaal niet voor het oprapen. Ook al wijkt mijn eigen deel qua band af van de drie andere, ze pasten toch aardig bij elkaar en wellicht zou ik nog wel eens op de andere delen stuiten.
Wie schetst mijn verbazing dat ik onlangs gebeld werd met de mededeling dat ik klaarblijkelijk 3 delen had laten liggen, en de vraag of ik ze niet gemist had. Omdat je nooit weet hoe volledig iemands collectie is, was ik me daar inderdaad niet bewust van, en ik had ze dus over het hoofd gezien. Gelukkig was Theo Gerritse bereid deze 3 delen ook nog af te staan en Marijke Barend-van Haeften bereid ze afgelopend week mee te nemen. Aldus kwamen ook de delen II, III en IV van Bilderdijks Mengelingen naar Maastricht.
Daarmee is de set Mengelingen compleet, met de twee andere losse delen uit de werken van Bilderdijk komt dat samen op 6 uit, zoals op de foto helemaal bovenaan is te zien. Hieronder zal ik elk deel kort bespreken.
Mengelingen (4 delen, 1804-1808)
Deel 1 uit de Mengelingen bevat vertalingen / bewerkingen van de Gezangen van Ossiaan, waarvan het “origineel” in Europa veel stof had doen opwaaien. Daarnaast zijn er enkele “Romances” en zogenoemde “Losse stukken” in de bundel opgenomen.
Deel 2 uit de Mengelingen bevat wederom Gezangen van Ossiaan, waaronder “De krijg met Kadmos”, en nog een reeks andere gedichten.
In Mengelingen deel 3 zijn wederom enkele Gezangen van Ossiaan opgenomen, waaronder “De dood van Kuthullijn”, een voor ons gevoel wat merkwaardige herspelling van de Keltische heldennaam Cú Chulainn. Helaas voert het hier te ver om in te gaan op de mythologische traditie en de manier waarop MacPherson deze in zijn Ossian had verwerkt en Bilderdijk deze weer vertaald en bewerkt heeft. In dit deel vinden we ook nog weer “Losse stukken”, wat een soort verzamelnaam is voor van alles en nog wat, en een afdeling “Proeve van Fabelen”.
Deel 4 uit de Mengelingen, in 1808 klaarblijkelijk nog als een nagekomen deel gepubliceerd (de andere drie zijn uit 1804), bevat gedichten met een meer programmatisch, poëticaal karakter, zoals “Poëzy”, waarin Bilderdijk betoogt dat poëzie vooral een kwestie van gevoel is, en tal van gelegenheidsgedichten.
De Mensch (1808)
De fraaiste boekdelen uit deze set zijn de twee die buiten de Mengelingen vallen. Ten eerste is er het ambitieuze en hoogdravende gedicht (voorzien van ruim 100 bladzijden ‘Aantekeningen’!) over De Mensch, een bewerking naar Alexander Pope.
Behalve het afwijkende fraaie titelvignet, zijn er ook aan het begin van elk van de vier “Zangen” fraaie gravures toegevoegd.
Tot slot, het laatste boek uit de set, is een los deel uit Najaarsbladen (de Franse titelpagina vermeldt, afwijkend: “Najaarsbladeren”). Hierin is onder andere een vertaalde/bewerkte Zang uit Homeros’ Odyssee opgenomen, een gedicht over de “Uitstorting van ’t hart” en enkele Horatius-bewerkingen.
De grote verrassing in het boek is een uitvouwbare kaart van de “noordelijken starrenhemel”, die overduidelijk hoort bij het gedicht “De starrenhemel”.
Als we deze kaart uitvouwen, worden we getroffen door de schoonheid en de nog montere staat ervan:
Bilderdijk is weer verenigd! Zijn kinderen staan gebroederlijk in de Bibliotheca Habetsiana en vormen, evenals de andere boeken uit de genoemde Amstelveense collectie, een mooie uitbreiding! Hier zit een tevreden en dankbaar bibliofiel te spinnen.
Besproken boeken
Bilderdijk, Willem, De mensch. Popes Essay on Men gevolgd. Johannes Allart, Amsterdam, 1808. 1e druk - gebonden, 224p. Bilderdijk, Willem, Najaarsbladen. Eerste deel. Immerzeel, 's-Gravenhage, 1808. 1e druk - gebonden, 181p. Bilderdijk, Willem, Mengelingen. Eerste deel. Gezangen van Ossian - Romances - Losse stukken. Johannes Allart, Amsterdam, 1804. 1e druk - gebonden, 158p. Bilderdijk, Willem, Mengelingen. Derde deel. De dood van Kuthullijn. Gezang van Ossiaan - Losse stukken - Proeve van Fabelen. Johannes Allart, Amsterdam, 1804. 1e druk - gebonden, 174p. Bilderdijk, Willem, Mengelingen. Tweede deel. De Krijg met Karos. Gezang, Ossiaan toegeëigend. Johannes Allart, Amsterdam, 1804. 1e druk - gebonden, 174p. Bilderdijk, Willem, Mengelingen. Derde deel. De dood van Kuthullijn. Gezang van Ossiaan - Losse stukken - Proeve van Fabelen. Johannes Allart, Amsterdam, 1804. 1e druk - gebonden, 174p. Bilderdijk, Willem, Mengelingen. Vierde deel. De Poëzy - etc. Johannes Allart, Amsterdam, 1808. 1e druk - gebonden, 167p.