De Athenaeum paperbacks vormen, zoals de naam al aangeeft, een paperbackreeks van de gelijknamige uitgeverij. Kenmerkend voor de inhoud van de deeltjes is dat het veelal boeken over literatuur zijn, secundaire literatuur zogezegd, en dat literatuurtheorie (conform de mode van die tijd) niet wordt geschuwd.
Uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep kan, waar het gaat om boekenreeksen, wel gelden als de moeder aller Nederlandse uitgeverijen. Dat dateert nog uit de tijd dat Johan Polak er de scepter zwaaide. We danken er vele schitterende, exclusieve reeksen aan met klassieke teksten uit de Europese literatuur, zoals de Baskerville Serie, de Grote Bellettrie Serie, de Gouden Reeks en de Perpetua Reeks.
Een minder bekende reeks, die uitgegeven werd tussen ca. 1966 en 1982, is de Athenaeum Paperback. De onderwerpen van deze boekjes hebben allemaal met literatuur te maken, zoals hierboven al uiteengezet, maar er zitten wat vreemde titels tussen, die vooral de particuliere voorkeuren van Johan Polak weerspiegelen, zoals de deeltjes over erotiek en homoseksualiteit. Zoals ook de bij de Baskerville Serie (zeker in het begin), biedt de reeks wel een beetje een wat willekeurige en gemêleerde aanblik. Deze reeks heeft natuurlijk niet de klasse van een Baskerville of Grote Bellettrie, maar kenmerkend voor reeksen van deze uitgeverij is de klassieke en uniforme vormgeving, die toch een zekere charme heeft.
De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat niet alle boekjes even geslaagd of interessant zijn. Sommige zijn inmiddels ook wat achterhaald, of onleesbaar geworden. Daarom zal ik zelf die reeks nooit compleet krijgen: ten opzichte van andere reeksen staat deze wat meer achteraan, en dus zal ik ze alleen kopen als ik ze voor een habbekrats tegenkom.
De studie van Kamerbeek over de dichter J.C. Bloem is een klassieker en nog altijd interessant om te lezen. Het betreft een heruitgave van een studie die al eerder, in 1967, verscheen als onderdeel van de Utrechtse Publikaties voor Algemene Literatuurwetenschap, bij toen nog uitgeverij Polak & Van Gennep.
Bijzonder ook is Lier en lancet van S. Vestdijk: een beetje vreemde eend in de bijt, omdat het een “primaire” auteur is, maar ook weer niet gezien Vestdijks grote, ook theoretische belangstelling voor literatuur in het algemeen en andermans werk in het bijzonder. Er staan enkele heel bekende opstellen van Vestdijk in over o.a. Emily Dickinson, Rainer Maria Rilke (“als barokkunstenaar”), J. Slauerhoff, Jan Engelman, Franz Kafka en Ulysses van James Joyce.
Behalve Lier en lancet zijn er nog twee (heruitgaven van) essaybundels verschenen: De glanzende kiemcel, Vestdijks klassiek geworden poëtica, ontstaan tijdens zijn gevangenschap in de Tweede Wereldoorlog te St. Michielsgestel, en De Poolse Ruiter.
Opvallend in de reeks is dat er ook drie boekjes over Louis Couperus zijn uitgebracht. Alle drie de deeltjes zitten in het thematische gebied “Couperus en de oudheid”. Waarschijnlijk dat ook hierin Johan Polaks particuliere smaak en voorkeuren een rol hebben gespeeld.
Sommige delen zijn specifiek gewijd aan één schrijver of dichter. Hierboven kwamen al de publicaties over Couperus en Bloem aan bod. Twee andere deeltjes uit onze collectie gaan over buitenlandse auteurs, resp. Edgar Allen Poe en Witold Gombrowicz.
Tot slot nog een klassieker, de twee delen Literair lustrum, samengesteld door de mannen van tijdschrift Merlyn: Kees Fens, H.U. Jessurun d’Oliveira en J.J. Oversteegen. Aan deze bundels werkten verschillende specialisten mee. Naast de handige algemene overzichten staan er enkele heel doorwrochte essays in over het werk van de auteurs die toen belangrijk werden gevonden.
Bibliografie
Hieronder een overzicht van de titels uit de reeks voor zover ik ze heb kunnen achterhalen. Indien van asterisk voorzien, dan betreft het exemplaren uit de eigen collectie die ik dus zelf heb kunnen beschrijven. De andere titels zijn beschreven op basis van zoekacties op online bronnen, zoals zoekmachines en verkoopsites en in een enkel geval de hulp van een lezer van deze blog.
Aanvullingen en correcties zijn welkom via het e-mail adres dat staat vermeld onder contactgegevens of via Twitter DM. Dank alvast.
*Anbeek, Ton, De schrijver tussen de coulissen. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1978, 1e druk. – 198p.
Ook verschenen als: A.G.H. Anbeek van der Meijden, De schrijver tussen de coulissen. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam 1978 (proefschrift Utrecht, 2 juni 1978, met Summary in English & Curriculum vitae). De opmaak is nagenoeg gelijk aan het deeltje uit de reeks Athenaeum Paperback, maar zonder vermelding van deze naam.
*Bastet, F.L. e.a., Thema’s voor een uitgever. Voordrachten ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van Johan Polak, uitgesproken in het Stedelijk Museum te Amsterdam. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1978, 1e druk. – 76p.
Blok, Anton, Wittgenstein en Elias. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1976, 1e druk. – 80p.
*Bogaerts, Theo, De antieke wereld van Louis Couperus. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969, 1e druk. – 132p.
*Broekman, J.M., Strukturalisme. Moskou – Praag – Parijs. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1973, 1e druk. – 167p.
Bronzwaer, W.J.M., Vormen van imitatie. Opstellen over Engelse en Amerikaanse literatuur. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969, 1e druk. – 188p.
Clerck, Karel de, Uit het leven van P.C. Boutens. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969, 2e druk. – 152p.
Emde Boas, C. van, Essays in erotiek. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969, 1e druk. – 144p.
*Eggink, Clara, Leven met J.C. Bloem. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1977, 1e druk. – 185p.
*Fens, Kees; Jessurun d’Oliveira, H.U.; Oversteegen, J.J. (red.), Literair lustrum 1. Een overzicht van vij jaar Nederlandse literatuur 1961-1966. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1974, 4e druk. – 310p.
*Fens, Kees; Jessurun d’Oliveira, H.U.; Oversteegen, J.J. (red.), Literair lustrum 2. Een overzicht van vij jaar Nederlandse literatuur 1966-1971. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1973, 2e druk. – 388p.
Galen Last, H. van, De waanzin van Ajax en andere kritische notities. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1979, 1e druk. – 211p.
*Geel, Jacob, Gesprek op den Drachenfels. Een dialoog over de literatuur in de negentiende eeuw. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1977, 3e druk. – 75p.
Gennep, F.O. van, Albert Camus. Een studie van zijn ethische denken. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1966, 2e druk. – 356p.
Gerhardt, Ida, Nu ik hier iets zeggen mag. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1980, 1e druk. – 39p.
Hayakawa, S.I., Symbool, status en persoonlijkheid. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1970, 1e druk. – 164p.
*Hollander, A.N.J. den, De verbeeldingswereld van Edgar Allen Poe. Bijdrage tot Amerika’s ideeëngeschiedenis. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1974, 1e druk. – 120p.
*Hollander, A.N.J. den, Het démasque in de samenleving. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, .
*Janssens, G.A.M., De Amerikaanse roman 1950-1975. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1976, 1e druk. – 251p.
Jessurun d’Oliveira, H.U., Scheppen riep hij gaat van Au. 11 interviews met W.F. Hermans, Gerrit Achterberg, Lucebert, Pierre Kemp, Harry Mulisch, Louis Paul Boon, Richard Minne, Jan Wolkers, Hugo Claus, G.K. van het Reve, Leo Vroman. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1977. 1e druk – Paperback, 211p.
*Kamerbeek jr., J., De poëzie van J.C. Bloem in Europees perspectief. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1979, 2e druk. – 114p.
Kars, Theo, De valse baard van Anatole France. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1975, 1e druk. – 108p.
Klinkenberg, G.A. van, Een tuin in de wildernis. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1970, 1e druk. – 214p.
Kuiper, P.C., De mens en zijn verhaal. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1976, 1e druk. – 207p.
Kuiper, W.E.J., Couperus en de oudheid. Gevolgd door enkele brieven van Louis Couperus. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969, 2e druk. – 48p.
Lehning, Arthur, Jong, Frits de (Edz.), Arthur Lehning : Amsterdam, 8 januari 1976. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1976, 1e druk. – 90p.
*Lennep, D.F.W. van, Een smekeling op een cocktail-party. Griekse studies. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1971, 1e druk. – 210p.
*Mooij, J.J.A., Tekst en lezer. Opstellen over de algemene problemen van de literatuurstudie. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1979, 1e druk. – 349p.
*Muschg, Walter, De ontwrichting van de Duitse literatuur. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1974, 1e druk. – 202p.
Nossack, H.E., De zwakke positie van de literatuur. Toespraken en essays. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1966, 1e druk.
*Oliveira, E. d’, ’80 en ’90 aan het woord. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1977, 2e druk. – 148p.
Pérès, J.B., Comme quoi Napoléon n’a jamais existé. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969, 1e druk. – 19p.
Pitlo, A., De koepel. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1979, 1e druk. – 86p.
Polak, J.A., Leven en werken van mr L.E. Visser. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1974, 1e druk. – 31p.
*Reijnders, Karel, Onder dekmantel van etiket. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1972, 1e druk. – 120p.
*Roux, Dominique de, Gesprekken met Witold Gombrowicz. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1970, 1e druk. – 138p.
Rietdijk, C.W., De contra-revolutie tegen de rede [2 delen]. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1975-1977. 1e druk – Paperback, 217p.
Ruitenbeek, H.M., Het probleem homoseksualiteit. Een verzameling studies van Freud, Kardiner, Lindner, Ruitenbeek, Leznoff en Westley, Simone de Beauvoir, Raven, Van den Haag, Devereux en anderen. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1966, 1e druk. – 344p.
Ruitenbeek, H.M., Psychoanalyse en literatuur. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969, 1e druk. – 319p.
Schenkeveld, M., Aantekeningen bij Achterbergs Spel van de wilde jacht. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1973, 1e druk. – 142p.
Sötemann, A.L., Vier opstellen over J.C. Bloem. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1979, 1e druk. – 171p.
Soudijn, Karel, Het kruidenboek. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1970, 1e druk. – 32p.
Stutterheim, C.F.P., Taalbeschouwing en taalbeheersing. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1970, 3e druk. – 177p.
Verheul, K., Verlaat debuut. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1975/1976?, 1e druk. – 117p.
Verspoor, Dolf, Okeren sonnetten van Quevedo. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1970, 2e druk. – 32p.
Verspoor, Dolf, Saudades van Camoëns. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1970, 3e druk. – 61p.
*Vestdijk, Simon, De glanzende kiemcel. Acht lezingen over wezen en techniek der poëzie, gehouden te St. Michielsgestel in 1942/1943. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1975, . – 274p.
*Vestdijk, Simon, De Poolse Ruiter. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1976, . – 259p.
*Vestdijk, Simon, Lier en lancet. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1976, 1e druk. – 320p.
*Visser, Elizabeth, Couperus, Grieken en Barbaren. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969, 1e druk. – 91p.
*Weisgerber, Jean, Aspecten van de Vlaamse roman, 1927-1960. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1976, 4e druk. – 286p.
*Weisgerber, Jean, Proefvlucht in de romanruimte. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1974, 2e druk. – 204p.
Zeyde, M.H. van der, De hand van de dichter. Over Ida Gerhardt. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1982, 2e druk. – 118p.
Zeyde, M.H. van der, De wereld van het vers. Over het werk van Ida Gerhardt. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1985, 1e druk. – 305p.
Opmerking: bovenstaande lijst is op 23-1-2022 en op 14-2-2023 aangevuld dankzij waardevolle toevoegingen van een van de lezers van dit blog.