Eerst waren er boekhandels. En er waren de winkels van De Slegte, in vele steden van het land. Zo ook in Eindhoven. Sinds een jaar of 10 werk ik een substantieel aantal dagen per week in Eindhoven. De kantoren van mijn broodheer liggen op loopafstand van het centrum. Zo ook in Eindhoven. Het zal dan ook niemand verbazen dat ik de lunchpauze vaak gebruikte om te snuffelen in de boekhandel en bij De Slegte. Een enkele pauze is zelfs uitgelopen op een halve middag vrij.
In den beginne was er in Eindhoven Van Piere. Van Piere werd, zoals elders in den lande, onderdeel van de Boekhandels Groep en enkele jaren geleden dus van Selexyz, een naam die door een hippe marketingman of -vrouw zal zijn bedacht.
In den beginne was er ook een niet zo grote maar toch mooie vestiging van De Slegte. Ik kwam hier heel regelmatig. Behalve dat De Slegte een zeer uitgebreid assortiment aan (zowel goede als slechte) ramsj had, vond ik bij deze vestiging ook in het aandeel “tweedehands/antiquarisch” regelmatig wat van mijn gading. Het personeel was bovendien vriendelijk en hulpvaardig. De prijzen voor de tweedehands boeken vielen mee, wat niet voor alle vestigingen opging (Tilburg!). Zo heb ik er de laatste jaren aardig wat deeltjes uit de mij dierbare reeksen Ambo Klassiek, Baskerville en Grote Bellettrie kunnen wegslepen. Ik werd zelfs getipt. Deze mensen zijn nu weg. De hele Slegte is weg!
Wat er gebeurde? Naar mijn waarneming liepen de meeste vestigingen van De Slegte zo slecht nog niet, maar de keten Selexyz had een probleem. Als keten. Daarbij kwam in Eindhoven dat de Selexyz-vestiging nog maar net verhuisd was naar een geheel nieuw pand in een nieuw ontwikkelde winkelstraat. Een groot pand met een trendy koffiekelder en daar bovenop twee zeer ruime verdiepingen. Je reinste megalomanie in tijden van internetverkoop en e-Books. Dure gebouwen, veel personeel: dan moet je al heel wat boeken verkopen om uit de kosten te komen.
Om het probleem op te lossen leek het de investeerders wel wat om de Slegte en Selexyz samen te laten gaan en te “re-branden” onder de nog minder zeggende naam “Polare”. Lekker voordelig, want dan kon je in elke stad minstens een pand sluiten (meestal De Slegte). Nog afgezien van de algemeen gedeelde vermoedens dat de geldbeluste investeerders te kwader trouw waren en bewust op een failliete boedel hebben aangestuurd, is een samenvoeging van het fenomeen De Slegte met de “normale” boekhandels uit genoemde keten zoiets als het mengen van olie en water: dat wordt nooit een fraai mengsel. Het faillissement kwam dan ook snel, daar hoefde weinig voor te gebeuren.
Bij de reguliere boekhandelketens komt voornamelijk het grote publiek om te kopen wat op dat moment “hot” is. Datzelfde publiek koopt ook steeds vaker online, bijvoorbeeld bij Bol. Veel “serieuze” boekenliefhebbers, die ook nog wel eens iets anders zoeken, betrekken hun waar vaak liever bij een (kleine) zelfstandige boekhandel, “where everybody knows your name”, of althans veel van boeken en literatuur weet.
De Slegte is nóg een andere categorie, dient althans een ander doel: daar ging je op zoek om voor een kleine prijs (40% tot 90% korting) een “out of print” boek te scoren, of voor een redelijke prijs een tweedehands of antiquarisch boek. Zelf kwam ik al sinds mijn tienerjaren bij De Slegte, vanaf halverwege de jaren ’80 in Maastricht. Ik heb toen o.a. mijn eerste “grote” aankoop gedaan, de tiendelige Vondeluitgave van de Wereldbibliotheek (1927-1937). Naar de Slegte ging je om je echt te laten verrassen, want in de heksenketel van het boekenwezen ontsnappen sommige mooie titels aan je aandacht: ze kregen daar een tweede of derde kans, en dat steeds sneller na datum van verschijnen. Mijn blog Ramsjtips ontleende zijn bestaan voor een groot deel aan wat ik bij De Slegte vond.
Polare ging dus failliet. In verschillende steden werden de losse vestigingen “gelukkig gered”, al dan niet m.b.v. “crowd funding”. In Arnhem echter, waar ik ook regelmatig kom, is De Slegte voorgoed verdwenen, samen met de voormalige Selexyz vestiging. En of er iets terugkomt dat er in zelfs maar in de verte op lijkt? Dat een aantal vestigingen van Polare een doorstart kent, betekent overigens wel meestal een forse aderlating voor het deel “ramsj” maar vooral voor de sectie “tweedehands” . In Maastricht is het tweedehands deel nog geen schaduw meer van wat het in De Slegte-tijd was.
Dat laatste is ook in Eindhoven het geval, maar dan erger. Daar werd een investeerder gevonden: Paradigit. Die hebben veel met computers, maar iets minder met boeken en helemaal niks met de “ouwe boekenrommel”. De ramsj is dus uitgedund naar wat zeer courant is en voor zover het tussen de nieuwe boeken past. De tweedehandsafdeling is opgeheven, de tweede etage ontruimd, want ja, “die tweedehands boeken heb je minimaal drie keer in je hand als verkoper voor ze überhaupt verkocht worden, dat is te duur” (ik parafraseer, maar redelijk nauwkeurig, een medewerker).
In drie stappen heeft men wat er nog was proberen uit te verkopen, en ik heb er mijn (kortetermijn!) voordeel mee gedaan: 50% korting (zie o.a. deze) op alles, 75% korting (zie hier en hier) en uiteindelijk wat toen nog overbleef voor € 1 per boek (o.a. dit boek).
Je vraagt je ook af of niet ook uitgevers inmiddels een groot probleem hebben: er werd nogal massaal geproduceerd, want als het niet of niet goed verkocht, dan had je de Slegte, die de grootste ramsjverkoper was, als dumpkanaal… Dat is nu verdwenen. De laagdrempelige boekenzoektocht is een ferme slag toegebracht, er is een culturele verwoesting aangericht die niet meer ongedaan te maken is, want wie kan vanuit het niets zo’n vergelijkbare handel opstarten? Nijmegen is een van de plaatsen die nog redelijk goed zijn weggekomen, daar bestaat nog een boekhandel Roelants, met een behoorlijk aanbod aan wat men wel “modern antiquariaat” noemt. Bij de uitverkoop van de verschillende filialen van De Slegte, toen het nog Polare moest worden, heb ik al verzucht dat dit een flinke kaalslag zou betekenen.
“Ik heb getwijfeld over België!”, zou ik een populaire zanger bijna nazingen. Daar bestaat de Slegte nog wel!
Vroeger was niet alles beter, maar sommige dingen waren dat wel. Nu maar hopen dat na de puinhopen van Polare de overblijvende “zelfstandige” boekhandels niet een soort veredelde Bruna worden, met alle respect voor die winkelketen, die toch maar geen echte boekhandel wil worden.