Ik was weer eens op jacht naar boeken en op een Engelse vertaling van Il Secondo Diario Minimo van de zwaargeleerde en tegelijk lucide Umberto Eco. Wat ik verder ook zou beslissen, How to Travel with a Salmon & Other Essays ging mee naar huis.
Omdat ik er niet helemaal zeker van was of ik dit boek niet ook al in Nederlandse vertaling had (of deels in een bloemlezing uit Eco’s werk), en de titel me erg bekend voorkwam, wilde ik thuis al mijn boeken van Eco even op een rijtje hebben. Normaal vind ik, ongeacht de ordening van dat moment, ca. 90% van de gewenste titels direct, nog eens 9% binnen anderhalve minuut, maar nu werd ik geconfronteerd met de gênante 1% die echt moeilijk vindbaar blijkt op het moment dat je het betreffende boek zoekt.
Dat is onder meer de tol van de vele verplaatsingen en herordeningen van afgelopen jaar. Globaal handhaaft je systeem zich wel en vind je dus in veel gevallen toch snel wat je zoekt. Het feit dat het nu om de veelschrijver Eco ging, maakte het gecompliceerder. De man heeft de irritante gewoonte om over van alles en nog wat te schrijven, zowel fictie als non-fictie, en dat ook nog eens op boeiende en/of gezaghebbende manier.
De bekende romans vond ik vanzelfsprekend op hun plek in het globale alfabet van de afdeling buitenlandse literatuur, inclusief de Italiaanstalige pocketversies van enkele van die romans, die weer apart staan bij “buitenlandse goedkope pockets”, een beetje uit het zicht. Europa en de volmaakte taal vond ik bij taalkunde, zoals verwacht, hoewel filosofie in deze ook had gekund. Kunst en schoonheid in de middeleeuwen vond ik vervolgens wel bij filosofie, terwijl ik Travels in Hyperreality en Hoe schrijf ik een scriptie redelijk snel en naar verwachting onder literatuurwetenschap aantrof. Uiteindelijk kwam ik op 11 boeken. Volgens mijn catalogus moesten er 15 titels in deze kamer staan. Met behulp van het lijstje stuitte ik nog op bijvoorbeeld The Role of the Reader, een zeer literatuurtheoretisch werk. Het stond op een andere plank, weliswaar binnen literatuurwetenschap dan die eerdere twee. Even over het hoofd gezien, maar waarschijnlijk wel zo gevonden als je op titel zoekt. Het meest gênante moment: De poëtica van Joyce bleek onvindbaar.
Een half uur heb ik steeds opnieuw dezelfde planken afgezocht, die waarvan ik dacht, nee wist: daar moet het staan, alleen in één van die twee hoeken van de kamer moet dit boek staan. Geen resultaat. Vertwijfeling. Dat heb ik toch nooit verkocht of weggedaan? Lieve vrouw, kijk eens mee, jij hebt goede ogen en ik lijd waarschijnlijk aan bibliotheekblindheid. Ik weet hoe het boek er uitziet, ik zie het voor me, een zandkleurige pocket (inderdaad niet dik of groot) met blauw, op de voorkant de gezichten van Eco en Joyce die elkaar overlappen. Net toen ik de hoop begon op te geven, was het er opeens weer! Vanuit mijn ooghoeken drong het boekje zich aan mij op. Opluchting verdringt ergernis en verbazing. Ik ben weer compleet.
In How to Travel with a Salmon zijn onder meer tegendraadse instructies te lezen over “How to Organize a Public Library”, die er vooral op neerkomen hoe je gebruik en vooral uitlenen van de boeken zoveel mogelijk moet tegenwerken.
In “How to Justify a Private Library” gaat Eco in op de vaak wat verbijsterende vraag van mensen die je huis binnentreden en de boekenwanden zien: “Heb je ze ook allemaal gelezen?” Ik schreef hier eerder zelf al over, zonder dit stuk van Eco te kennen. Eco constateert dat de vraag niet alleen van ongeletterden komt, maar ook van mensen die volgens hem “above suspicion” zijn. “It could be said that they are still people who consider a bookshelf as a mere storage place for already-read books and do not think of the library as a working tool.” Toch vindt hij dat hij de vraag moet beantwoorden.
Van mijn eigen recalcitrante antwoorden vind je er enkele ook bij Eco terug, maar dan beter geformuleerd. Zijn eerste, sarcastische antwoord: “I haven’t read any of them; otherwise, why would I keep them here?” Dat is wel een gevaarlijk antwoord, beseft hij, want de logische vervolgvraag is dan: waar gaan de boeken heen die je wel gelezen hebt? Hij citeert vervolgens van Roberto Leydi een van de beste antwoorden: “And more, dear sir, many more”, tot verbijstering van de bezoeker. Meer recentelijk gebruikt hij een variant hierop:
“No, these are the ones I have to read by the end of the month. I keep the others in my office,” a reply that on the one hand suggests a sublime ergonomic strategy, and on the other leads the visitor to hasten the moment of his departure.
Eco lezen is leuk. Dit boek zal in elk geval niet ongelezen in de kast blijven staan.